Bielactwo - objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Czym jest bielactwo wrodzone oraz bielactwo nabyte i jak je rozpoznać?

Tak jak zostało to już wspomniane, bielactwo jest chorobą zaliczaną do dermatoz, czyli schorzeń obejmujących największy organ ludzkiego ciała - skórę. Czasem o przypadłości tej mówi się jako o bielactwie nabytym (z łaciny - vitiligo), ponieważ objawy pojawiają się wraz z wiekiem - najczęściej w drugiej dekadzie życia - i mogą postępować (plamy na ciele obejmują coraz większy obszar, a dodatkowo zwiększa się ich liczba), choć nie u każdego pacjenta choroba będzie miała właśnie taki przebieg. U niektórych pacjentów obserwuje się występowanie zmian skórnych tuż po urodzeniu - wówczas mówimy o bielactwie wrodzonym. Co ważne, plamy bielacze i i mechanizm ich powstawania mają podłoże autoimmunologiczne - oznacza to, że prawdopodobnie w procesie degradacji komórek barwnikowych i w upośledzaniu ich działania bierze udział układ odpornościowy pacjenta.

Charakterystyczne objawy bielactwa

Główny objaw bielactwa to oczywiście plamy bielacze (czasem określane również jako plamy depigmentacyjne czy plamy odbarwieniowe), pojawiające się w różnych miejscach na ciele. Mogą mieć różne kształty i rozmiary - czasem obejmują niewielkie przestrzenie, a czasem mocno rzucają się w oczy. Zawsze są wyraźnie odgraniczone od napigmentowanych fragmentów ciała, przy czym w niektórych przypadkach ich granice są dodatkowo ciemniejsze. Zwykle plamy są rozmieszczone symetrycznie - wokół ust, oczu, a także na szyi, kończynach górnych i dolnych, w dołach pachwinowych, w obrębie naturalnych otworów ciała (nos, wspomniane już usta, a także okolice narządów płciowych), na błonach śluzowych. Do objawów bielactwa zalicza się również niekiedy choroby towarzyszące tej dermatozie, takie jak choroby tarczycy, cukrzyca czy określony typ niedokrwistości (niedokrwistość sierpowatokrwinkowa). Ponadto osoby z bielactwem mogą mieć także siwe włosy (w bardzo młodym wieku), znamiona Suttona (z jasną obwódką dookoła ziemnej zmiany skórnej) i chorować na łysienie plackowate.

Lekarz przy stawianiu diagnozy określa - na podstawie obrazu klinicznego, a więc rozpoznania objawów - konkretny typ tej choroby. W klasyfikacji bielactwa wyróżniamy:

• bielactwo uogólnione (w tym bielactwo pospolite, przy którym plamy są nieregularne i rozsiane w sposób przypadkowy oraz bielactwo akralno-twarzowe - w tym przypadku zmiany skórne pojawiają się na twarzy i na kończynach górnych i dolnych); 
• bielactwo całkowite, w przebiegu którego obserwuje się odbarwienie niemal całej powierzchni skóry - całkowite bielactwo występuje jednak stosunkowo rzadko;
• bielactwo ograniczone (segmentowe - z jednym lub większą liczbą ognisk, położonych w obszarze dermatomów, czyli obszarów skóry unerwionych przez pojedynczy nerw rdzeniowy oraz bielactwo ogniskowe, bez plam w obszarze wspomnianych dermatomów);
• bielactwo mieszane, w którym zmiany ogniskowe łączą się z innymi rodzajami zmian, charakterystycznymi dla pozostałych rodzajów tego schorzenia.

Jakie są przyczyny bielactwa?

Bezpośrednią przyczyną bielactwa - tak, jak zostało to już wspomniane - są oczywiście patologiczne zmiany w funkcjonowaniu melanocytów oraz ich całkowita degradacja. Niestety, do tej pory nie udało się ustalić podłoża tego zjawiska. Wiadomo, że w powstawaniu i w rozwoju choroby szczególną rolę odgrywają czynniki genetyczne (choroba często występuje dziedzicznie), a także immunologiczne (powiązane z atakowaniem melanocytów przez własny układ odpornościowy). Ryzyko zachorowania jest również wyższe u osób cierpiących z powodu chorób tarczycy czy cukrzycy. Zarówno kobiety, jak i mężczyźni zapadają na bielactwo niemalże tak samo często - płeć nie wydaje się więc być determinantą w rozwoju schorzenia.

Metody leczenia bielactwa - dostępne terapie

Leczenie bielactwa niestety nie przynosi trwałych efektów - pomimo miejscowej poprawy wyglądu skóry, plamy mogą powiększać się, nawracać lub tworzyć się w innych miejscach. Dostępne są natomiast terapie, które w różnym stopniu czasowo niwelują widoczność omawianych zmian (okres ten zależy oczywiście od osobniczej reakcji pacjenta na leczenie bielactwa, a także od zastosowanej metody czy indywidualnych cech skóry). Wśród terapii i leków na bielactwo wyróżniamy:

• fotochemiotrapię - polegającą na połączeniu ekspozycji skóry pacjenta na promieniowanie ultrafioletowe w kontrolowanych warunkach, po podaniu mu fotouczulaczy (preparatów określanych jako psolareny), czyli leków uwrażliwiających na to promieniowanie. Mogą one być aplikowane na skórę, doustnie, podczas kąpieli i na inne sposoby. Naświetlanie odbywa się oczywiście pod okiem lekarza, a najpopularniejszy typ fototerapii wykorzystywany w leczeniu bielactwa to PUVA i jego odmiany (z angielskiego - Psolaren Ultra-Violet A), do którego stosuje się naświetlanie promieniami UVA;
• leki na bielactwo - glikokortykosteroidy stosowane miejscowo na zmiany (których jednak nie można aplikować na wrażliwe części ciała z uwagi na ryzyko degradacji naskórka), inhibitory kalcyneuryny (działające łagodniej niż glikokortykosteroidy i prowadzące do repigmentacji naskórka) oraz preparaty z pochodną witaminy D3;
• przeszczep naskórka - proponowany pacjentom, u których leki na bielactwo czy fotochemoterapia zawiodły lub przyniosły wyjątkowo nietrwałe efekty.

Pielęgnacja skóry przy bielactwie

W pielęgnacji osób ciepiących na omawiane w tekście schorzenie niezwykle ważna jest ochrona skóry przy bielactwie przed promieniowaniem słonecznym. Z uwagi na brak melanocytów, które pod wpływem promieniowania UV aktywują reakcję obronną (którą my dostrzegamy w postaci przyciemnienia koloru skóry), u pacjentów z bielactwem może częściej dochodzić do poparzeń. Dobrze więc, by każda osoba z plamami bielaczymi stosowała najsilniejsze preparatów do opalania, najlepiej 50 plus, chroniące przed słońcem, unikała ekspozycji na promieniowanie w godzinach największego nasłonecznienia i dbała o reaplikację ochronnych kremów czy emulsji - zwłaszcza po intensywnym spoceniu się, zmianie ubrań czy wyjściu z wody. Więcej informacji o zastosowaniu filtrów znajduje się w jednym z naszych poprzednich artykułów z serii Kompendium wiedzy o filtrach UV: aplikacja ochrony przeciwsłonecznej w praktyce, do którego lektury serdecznie zachęcamy.

Wiele osób dotkniętych omawianym schorzeniem zastanawia się również, jak zatuszować bielactwo - można to oczywiście zrobić przy pomocy podkładów i preparatów barwiących, takich jak:

• podkłady kryjące - w tym znany ze swoich właściwości kamuflujących oraz z trwałości Dermacol Make-up Cover, który dodatkowo jest wodoodporny;
• korektory kamuflujące - w kompaktowych opakowaniach, które można stosować do poprawek w ciągu dnia - jednym z polecanych dla osób z bielactwem produktów z tej kategorii jest korektor Catrice Ultra Camouflage w kremie.

U niektórych osób sprawdzają się także produkty o charakterze podkładów do ciała czy rajstop w sprayu, natomiast nie u wszystkich pacjentów będą one odpowiedzią na to, jak zatuszować bielactwo - po prostu u wielu z nich pigment nie do końca „trzyma się” w konkretnych miejscach - niemniej, warto wypróbować również tę opcję.

Warto również dodać, że kamuflowanie plam bielaczych na co dzień może oczywiście podnieść pewność siebie i samoocenę pacjentów, jednak należy pamiętać o roli samoakceptacji w procesie leczenia - upowszechnianie wizerunków osób chorujących na bielactwo, a także popularyzacja psychoterapii jako ważnego elementu dochodzenia do zdrowia stanowią czynnik, który może okazać się decydujący w rezygnacji z chęci ukrywania zmian skórnych i rozpoczęcia traktowania ich jako… wyjątkowy atut danej osoby.

Źródła:
Lek. Jolanta Maciejewska, Bielactwo nabyte, 05.07.2017 [w: Medycyna Praktyczna, dostęp: 13.05.2022]
Wiesława Pawluczuk, Bielactwo nabyte - współczesne poglądy na etiopatogenezę i możliwości leczenia [w: Borgis - Nowa Medycyna, 11/2000, dostęp: 13.05.2022]
Dr hab. med. Małgorzata sokołowska-Wojdyło, Bielactwo - od teorii do praktyki klinicznej [w: Dermatologia po dyplomie, 01/2018, dostęp: 13.05.2022]