Ból gardła przy karmieniu piersią - jak sobie z nim poradzić?

Co może oznaczać ból gardła przy karmieniu piersią?

Ból gardła jest jednym z najczęstszych objawów rozwijającej się i/lub trwającej infekcji w obrębie dróg oddechowych. Jest bardzo dokuczliwy, irytujący, a co za tym idzie - mocno pogarszający komfort codziennego życia i utrudniający normalne funkcjonowanie. Ból gardła najczęściej ma podłoże wirusowe, chociaż zdarzają się także zakażenia bakteryjne (np. angina), które również objawiają się silnym i uciążliwym bólem gardła i trudnościami w przełykaniu. Ból gardła może być także spowodowany grzybami, alergią czy podrażnieniem, przykładowo nadwyrężeniem strun głosowych czy przebywaniem w suchych, klimatyzowanych pomieszczeniach.

Na szczęście, na aptecznych półkach dostępnych jest bardzo dużo preparatów, które mogą być pomocne w leczeniu bólu gardła. Występują one w różnych postaciach i zawierają różne substancje lecznicze, takie jak: benzydaminę, flurbiprofen, diklofenak, lidokainę, salicylan choliny, chlorheksydynę, benzokainę i inne. Czy jednak leki zawierające wymienione substancje lecznicze można stosować w okresie karmienia piersią?

Leki bezpieczne przy karmieniu piersią a ból gardła

Na rynku obecnie dostępnych jest wiele leków na ból gardła - przy karmieniu piersią trzeba jednak oczywiście uważać na ich dobór. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą, informując ich jednocześnie o tym, że młoda mama ma obecnie laktację. Poniżej przedstawiamy listę leków i tabletek na gardło, wraz z ich omówieniem w kontekście bezpieczeństwa przy karmieniu piersią.

Benzydamina - popularny lek na ból gardła przy karmieniu piersią

Chlorowodorek benzydaminy jest substancją czynną różnych leków wskazanych do stosowania w przypadku bólu gardła. Jest składnikiem następujących preparatów:

• Hascosept pastylki; 
• Hascosept płyn w atomizerze;
• Tantum Verde aerozol;
• Tantum Verde pastylki;
• Tantum Verde płyn do płukania gardła i jamy ustnej;
• Uniben aerozol.

Chlorowodorek benzydaminy wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwobrzękowe, miejscowo znieczulające i antyseptyczne. Dobrze przenika przez błony śluzowe gromadząc się w tkankach zmienionych zapalnie. W minimalnym stopniu wchłania się do krążenia ogólnego.

Jeżeli chodzi o bezpieczeństwo stosowania chlorowodorku benzydaminy w czasie laktacji to: 

• chlorowodorek benzydaminy określany jest jako związek kompatybilny z karmieniem piersią, którego stosowanie w czasie laktacji stanowi bardzo małe ryzyko dla dziecka karmionego piersią i dla procesu laktacji (według bazy e-lactancia.org);
• według bazy LactMed miejscowe zastosowanie leków zawierających chlorowodorek benzydaminy prawdopodobnie nie wywołuje działań niepożądanych u dziecka karmionego piersią;
• chlorowodorek benzydaminy w minimalnym stopniu wchłania się do krążenia ogólnego. A co za tym idzie, jego przenikanie do pokarmu kobiecego a następnie do organzimu dziecka jest mało prawdopodobne.

Podsumowując, leki zawierające chlorowodorek benzydaminy, stosowane miejscowo mogą być bezpiecznie stosowane w okresie karmienia piersią – doraźnie i krótkotrwale. Ważne tylko aby zastosowanie leku zsynchronizować z przystawianiem dziecka do piersi. Lek należy stosować bezpośrednio po karmieniu dziecka, przed najdłuższą przerwą w karmieniu.

Flurbiprofen a ból gardła przy karmieniu piersią

Flurbiprofen to niesteroidowy lek przeciwzapalny, składnik niektórych tabletek do ssania (np. Strepsils Intensive). Flurbiprofen stosowany miejscowo, w postaci tabletek do ssania działa przeciwzapalnie, redukuje ból i zmniejsza obrzęk. Jego działanie rozpoczyna się już po 30 minutach i utrzymuje się do 2-3h. Jeżeli chodzi o bezpieczeństwo stosowania flurbiprofenu w czasie laktacji to:

• flurbiprofen stosowany w postaci tabletek do ssania w niewielkim stopniu wchłania się do krążenia ogólnego, a co za tym idzie - w niewielkim stopniu przenika do pokarmu kobiecego; 
• w dużym stopniu (99%) wiąże się z białkami osocza. Uznaje się, że związki, które w znacznym stopniu wiążą się z białkami osocza w niewielkim stopniu przenikają do pokarmu kobiecego;
• dla flurbiprofenu Relative Infant Dose (RID) wynosi 0,7-1,4%. Uznaje się, ze lek jest bezpieczny do stosowania w okresie laktacji, jeżeli RID jest mniejsze niż 10% - im mniejsze, tym lepiej; 
• dotychczas nie zaobserwowano i nie zgłoszono żadnych działań niepożądanych występujących u dziecka karmionego piersią; · za bezpieczeństwem stosowania flurbiprofenu w postaci tabletek do ssania w okresie karmienia piersią przemawia fakt, że flurbiprofen (stosowany ogólnie) zaliczany jest do leków L2 – leków bezpiecznych w czasie karmienia piersią (wg Kategorii Ryzyka Laktacyjnego Hale’a). Ponadto Flurbiprofen określany jest jako lek kompatybilny/zgodny z karmieniem piersią, którego stosowanie niesie bardzo małe ryzyko dla dziecka karmionego piersią i dla procesu laktacji (wg e-lactancia.org), a według bazy LactMed flurbiprofen przenika do mleka matki w ilościach, które nie są istotne i nie mają znaczenia klinicznego dla dziecka karmionego piersią.

Podsumowując, leki zawierające flurbiprofen, stosowane miejscowo mogą być bezpiecznie stosowane w okresie karmienia piersią – doraźnie i krótkotrwale. Ważne tylko, aby obserwować dziecko i zastosowanie leku zsynchronizować z przystawianiem dziecka do piersi. Lek należy stosować bezpośrednio po karmieniu dziecka, przed najdłuższą przerwą w karmieniu. Z kolejnym przystawianiem dziecka do piersi warto wstrzymać się ok 1-2h.

Diklofenak na ból gardła przy laktacji

Diklofenak, podobnie jak flurbiprofen, zaliczany jest do niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Podczas stosowania miejscowego, w postaci roztworu do płukania jamy ustnej i gardła Glimbax diklofenak wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe. dlatego też wskazany jest do stosowania w przypadku objawów zapalenia gardła i dziąseł, po zabiegach stomatologicznych, a także w przypadku mechanicznego podrażnienia jamy ustnej i gardła.

Jeżeli chodzi o bezpieczeństwo stosowania diklofenaku w czasie laktacji, to: 

• diklofenak po zastosowaniu miejscowym (w postaci roztworu do płukania jamy ustnej i gardła) w minimalnym stopniu przenika do krążenia, a co za tym idzie - mało prawdopodobne jest, aby przenikał on do pokarmu kobiecego;
• w dotychczas przeprowadzonych badaniach wykazano, że ilości diklofenaku przenikające do mleka mamy są bardzo małe i nie maja znaczenia klinicznego; 
• dotychczas nie zarejestrowano niekorzystnego wpływu stosowania tego leku przez mamę na dziecko karmione piersią;
• diklofenak zaliczany jest do kategorii L2 – leków bezpiecznych w czasie laktacji (wg Kategorii Ryzyka Laktacyjnego Hale’a);
• określany jest jako prawdopodobnie kompatybilny z karmieniem piersią przez Prof. Briggsa;
• według e-lactancia.org diklofenak zaliczany jest grupy substancji leczniczych kompatybilnych/zgodnych z karmieniem piersią, których stosowanie nie stanowi zagrożenia dla dziecka i dla procesu karmienia piersią;
• za bezpieczeństwem stosowania diklofenaku w czasie laktacji przemawia jeszcze jeden fakt. Jedną z wartości/danych, które bierze się pod uwagę oceniając bezpieczeństwo stosowania leków w czasie laktacji jest Relative Infant Dose – jest to wartość wyrażana w procentach i jest to ilość leku, jaką otrzymuje dziecko z mlekiem, w przeliczeniu na dawkę leku, jaką przyjmuje mama (w przeliczeniu na masę ciała). Uznaje się, że lek jest stosunkowo bezpieczny, jeżeli ta wartość jest mniejsza niż 10% - im mniejsza tym lek bezpieczniejszy – dla diklofenaku RID wynosi 0,06%-0,1%.

Podsumowując, leki zawierające diklofenak, stosowane miejscowo w postaci roztworu do płukania jamy ustnej i gardła mogą być bezpiecznie stosowane w okresie karmienia piersią – doraźnie i krótkotrwale. Ważne tylko aby obserwować dziecko i zastosowanie leku zsynchronizować z przystawianiem dziecka do piersi. Lek należy stosować bezpośrednio po karmieniu dziecka, przed najdłuższą przerwą w karmieniu. Z kolejnym przystawianiem dziecka do piersi warto wstrzymać się ok 1-2h.

Lidokaina na ból gardła a karmienie piersią

Lidokaina to substancja lecznicza o działaniu miejscowo znieczulającym. Ze względu na to stosowana jest w różnych lekach – między innymi w lekach wskazanych do stosowania w przypadku:

• infekcji jamy ustnej – stany zapalne dziąseł, zakażenia i owrzodzenia błony śluzowej jamy ustnej, afty;
• bólu gardła towarzyszącego przeziębieniom;
• zapaleniu gardła;
• zapaleniu krtani.

Lidokaina jest jednym ze składników takich leków jak Orofar Max czy Orofar aerozol.

Jeżeli chodzi o bezpieczeństwo stosowania lidokainy w czasie laktacji, to:

• lidokaina zaliczana jest do kategorii L2 – leków bezpiecznych w czasie karmienia piersią – wg kategorii ryzyka laktacyjnego Hale’a; 
• ponadto lidokaina uznawana jest za lek kompatybilny/zgodny z karmieniem piersią, którego stosowanie niesie bardzo małe ryzyko dla dziecka karmionego piersią. (e-lactancia.org); 
• lidokaina może przenikać do mleka mamy – dostępne dane wskazują, że następuje to w ilościach bardzo małych; 
• dotychczas nie zarejestrowano niekorzystnego wpływu tego leku, stosowanego przez mamę, na dziecko.

Podsumowując, lidokaina, stosowana miejscowo w postaci tabletek do ssania może być bezpiecznie stosowane w okresie karmienia piersią – doraźnie i krótkotrwale. Ważne tylko aby obserwować dziecko i zastosowanie leku zsynchronizować z przystawianiem dziecka do piersi. Lek należy stosować bezpośrednio po karmieniu dziecka, przed najdłuższą przerwą w karmieniu.

Uwaga! Na rynku znajdują się leki złożone, które oprócz lidokainy zawierają także inne substancje lecznicze. Przed zastosowaniem takich leków złożonych w czasie karmienie piersią należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.

Salicylan choliny na ból gardła w trakcie karmienia piersią

Salicylan choliny (Cholinex) jest pochodną kwasu salicylowego. Wykazuje działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne i zwiększające wydzielanie śliny. W związku z tym wskazany jest do stosowania w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła.

Jeżeli chodzi o bezpieczeństwo stosowania salicylanu choliny w czasie laktacji to związek ten może przenikać do pokarmu kobiecego. To co warto zaznaczyć, to to, że w dostępnych bazach naukowych i źródłach wiedzy brak jest jakichkolwiek informacji na temat bezpieczeństwa stosowania tego związku w czasie laktacji – zarówno w klasyfikacji Hale’a, Briggsa, e-lactancia.org jak i w LactMed. Nie wiadomo, w jaki sposób związek ten może oddziaływać na dziecko. W związku z tym leki zawierające salicylan choliny nie powinny być stosowane w okresie laktacji, chyba, że lekarz stwierdzi, że korzyści wynikające z zastosowania tego leku przewyższają ewentualne ryzyko wystąpienia działań niepożądanych u dziecka karmionego piersią.

Chlorheksydyna a laktacja - czy zażywanie leku jest bezpieczne?

Chlorheksydyna (Sebidin) wykazuje działanie antyseptyczne i przeciwbakteryjne – działa bakteriobójczo i bakteriostatycznie. Leki zawierające chlorheksydynę wskazane są do stosowania w przypadku stanów zapalnych jamy ustnej i gardła. Jeżeli chodzi o bezpieczeństwo stosowania chlorheksydyny w czasie laktacji, to:

• chlorheksydyna zaliczana jest do kategorii leków potencjalnie toksycznych – ale odnosi się to tylko i wyłącznie do stosowania na sutki;
• chlorheksydyna uznawana jest za lek kompatybilny/zgodny z karmieniem piersią, którego stosowanie niesie bardzo małe ryzyko dla dziecka karmionego piersią (e-lactancia.org)
• według bazy LactMed miejscowe stosowanie chlorheksydyny w czasie laktacji nie jest przeciwwskazane i nie oczekuje się, że miałoby ono wywołać niekorzystny wpływ na dziecko.

Podsumowując, chlorheksydyna, stosowana miejscowo w postaci tabletek do ssania może być stosowane w okresie karmienia piersią ale tylko i wyłącznie po konsultacji z lekarzem, który stwierdzi, że korzyści wynikające z zastosowania tego leku przewyższają ewentualne ryzyko wystąpienia działań niepożądanych u dziecka karmionego piersią.

Uwaga! Na rynku znajdują się leki złożone, które oprócz chlorheksydyny zawierają także inne substancje lecznicze. Przed zastosowaniem takich leków złożonych w czasie karmienie piersią należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.

Benzokaina na gardło przy karmieniu piersią

Benzokaina wykazuje działanie miejscowo znieczulające i wskazana jest do stosowania w przypadku infekcji jamy ustnej i gardła. Jeżeli chodzi o bezpieczeństwo stosowania benzokainy w czasie laktacji to: 

• benzokaina zaliczana jest do kategorii L2 – leków bezpiecznych w czasie karmienia piersią – wg kategorii ryzyka laktacyjnego Hale’a;
• ponadto benzokaina uznawana jest za lek kompatybilny/zgodny z karmieniem piersią, którego stosowanie niesie bardzo małe ryzyko dla dziecka karmionego piersią (e-lactancia.org);
• benzokaina określana jest jako lek prawdopodobnie kompatybilny z karmieniem piersią (wg Prof. Briggsa i bazy LactMed);
• benzokaina prawdopodobnie przenika do pokarmu kobiecego w zbyt małej ilości aby wywołać działanie niepożądane u dziecka.

Podsumowując, leki zawierające benzokainę, stosowane miejscowo mogą być zażywane w okresie karmienia piersią – doraźnie i krótkotrwale. Ważne tylko aby obserwować dziecko i zastosowanie leku zsynchronizować z przystawianiem dziecka do piersi. Lek należy stosować bezpośrednio po karmieniu dziecka, przed najdłuższą przerwą w karmieniu.

Uwaga! Na rynku znajdują się leki złożone, które oprócz benzokainy zawierają także inne substancje lecznicze. Przed zastosowaniem takich leków złożonych w czasie karmienie piersią należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.

Ból gardła podczas karmienia piersią - podsumowanie

Ból gardła dotykający mamę karmiącą piersią można skutecznie leczyć za pomocą odpowiednich, bezpiecznych do stosowania w czasie laktacji leków. Do takich leków zalicza się między innymi benzydaminę, flurbiprofen, diklofenak, lidokainę czy benzokainę. Oprócz tego, jeżeli lekarz uzna, że można zastosować, to w czasie laktacji można też przyjmować inne leki. Ważne tylko, aby jakiekolwiek leki w czasie laktacji były stosowane z zastosowaniem odpowiednich zasad bezpieczeństwa (opisanych poniżej).

Zasady bezpiecznego stosowania leków w czasie laktacji

Stosowanie jakiegokolwiek leku w czasie laktacji powinno odbywać się z zachowaniem odpowiednich zasad:

• w czasie laktacji stosowanie leków (na receptę lub OTC) czy suplementów diety należy ograniczyć do absolutnego minimum;
• przyjmowanie leku w czasie laktacji należy skonsultować z lekarzem, farmaceutą lub doradcą laktacyjnym;
• nie należy decydować o „profilaktycznym” zbyt szybkim i nagłym odstawieniu dziecka od piersi; 
• należy wybierać lek bezpieczny zarówno dla dziecka karmionego piersią jak i dla procesu laktacji;
• należy uwzględniać ewentualny wpływ substancji leczniczej na proces laktacji;
• należy brać pod uwagę wiek dziecka, wagę, jego stan zdrowotny oraz to jak często jest ono karmione piersią;
• należy wybierać substancje lecznicze dobrze znane, których ewentualne działanie na organizm dziecka jest udokumentowane, które stosowane są również u dzieci;
• jeżeli to możliwe należy wybierać leki jednoskładnikowe; 
• należy wybierać leki mało toksyczne, krótko-działające, w dużym stopniu wiążące się z białkami osocza, o dużych cząsteczkach, rozpuszczalne w wodzie, osiągające niskie stężenie we krwi mamy, o niskiej biodostępności oraz w takiej postaci, która utrudnia jego przenikanie do krwi mamy i do pokarmu;
• należy wybierać leki w postaci, która utrudnia przenikanie leku do pokarmu, czyli czopki, globulki, preparaty wziewne, maści czy inne preparaty działające miejscowo; · należy unikać stosowania leków o przedłużonym działaniu i w maksymalnej dawce;
• najlepiej przyjmować najmniejszą skuteczną dawkę leku, przez możliwie najkrótszy czas;
• w przypadku stosowania leków w czasie karmienia piersią należy bacznie obserwować dziecko i w przypadku niepokojących objawów (biegunki, wysypki, rozdrażnienia, nadmiernej senności lub zmian w jego dotychczasowym zachowaniu lub zwyczajach, trzeba skonsultować się z lekarzem prowadzącym i/lub pediatrą;
• w przypadku stosowania leków w czasie karmienia piersią należy zsynchronizować czas podawania leku z karmieniem. Najlepiej podawać/przyjmować lek tuż po karmieniu, przed najdłuższą przerwą w karmieniu (nocną, południową). Przyjmuje się zasadę, że najwięcej substancji leczniczej przenika do mleka mamy wtedy, kiedy znajduje się jej najwięcej w krwi mamy. W związku z tym zaleca się ograniczenie karmienia piersią przez czas w którym substancja lecznicza uzyskuje stężenie maksymalne we krwi mamy – o tym informuje parametr Cmax/Tmax;
• niektóre leki są szkodliwe dla dziecka i karmienie piersią jest przeciwwskazaniem do ich zastosowania. Wówczas zaleca się czasowe przerwanie karmienia i utrzymanie laktacji poprzez częste odciąganie pokarmu.

Bibliografia:

1. Nehring-Gugulska M., i wsp. Karmienia piersią w teorii i praktyce. Medycyna Praktyczna, Kraków, 2012
2. Tuszyński K., i wsp. Leki i karmienie piersią. Zeszyty apteczne, wydawnictwo opieka.farm, Kraków, 2019
3. Tuszyński K., i wsp. Leki i karmienie piersią – bezpieczeństwo farmakoterapii, produkty mlekozastępcze, laktatory i akceoria. Vademecum Farmaceutyczne, Wydawnictwo Farmaceutyczne, Kraków, 2021
4. Hale T.W., i wsp. Hale’s Medications and Mothers' Milk, Springer Publishing Company, 2021
5. Schaefer Ch., i wsp. Drugs During Pregnancy and Lactation - Treatment Options and Risk Assessment, Elsevier, 2015 
6. Briggs G.D., i wsp. Drugs in Pregnancy and Lactation, Wolters Kluwer, 2017
7. Frieske K., i wsp. Leki w ciąży i laktacji. MedPharm Polska, 2014 
8. Breastfeeding and maternal medication. Recommendations for Drugs in the Eleventh WHO Model List of Essential Drugs, World Health Organizations, Genewa, 2002 
9. The transfer of drugs and others chemicals into Human Milk. American Academy of Pediatrics. Pediatrics, 2001, 108, 3, 776-789
10. Baza HalesMed https://www.halesmeds.com
11. Baza e-lactancia.org http://www.e-lactancia.org 12. Baza LactMed https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK501922/