Czy warto zapisać dziecko do przedszkola Montessori?

Jak powstała pedagogika Montessori?

Twórcą, a raczej twórczynią pedagogiki Montessori jest urodzona pod koniec XIX wieku włoska lekarka Maria Montessori. Swą karierę zawodową rozpoczęła od pracy z dziećmi z upośledzeniem umysłowym w szpitalu psychiatrycznym dla dorosłych. Przerażona zastaną sytuacją uznała, że musi znaleźć sposób, żeby przywrócić tym dzieciom chęć do życia. Po ukończeniu drugiego kierunku studiów Maria Montessori objęła posadę dyrektora przedszkola w Rzymie, w którym postanowiła zorganizować przestrzeń dla dzieci zupełnie inaczej: dzieci same mogły wybierać sobie zajęcia, decydowały też o ich czasie, a dorośli nie mogli im w tym przeszkadzać. Tak powstało pierwsze przedszkole Montessori, które szybko zyskało swoich zwolenników, a przedszkola oparte o pomysł Marii Montessori zaczęły otwierać się na całym świecie.

Choć dla rodziców może to brzmieć jak samowola i brak opieki, podejście Montessori świetnie wspiera rozwój dzieci, a tak prowadzone przedszkola dają nie tylko szansę indywidualnego rozwoju pociechy, ale też doskonale kształtują umiejętność podejmowania decyzji już od najmłodszych lat.

Założenia podejścia Montessori

Cała pedagogika Montessori opiera się o założenie, że od urodzenia dziecko posiada wewnętrzną siłę życia, dzięki której ma możliwość rozwoju własnej woli i chęci do nauki. Dziecko samo potrafi rozwijać swoje zdolności, a zadaniem dorosłych jest wspieranie dziecka w tym rozwoju i podążanie za nim i jego pragnieniami. Dzieje się to już od momentu narodzin.

Noworodek poznaje świat za pomocą wszystkich zmysłów, to znaczy posiada zdolność absorbowania bezkrytycznie wszystkich impulsów ze świata zewnętrznego. W podejściu Montessori mówimy o zmyśle absorbującym, który zmniejsza się wraz z wiekiem, a całkowicie zanika w wieku 6 lat. Do tego momentu dziecko więc uczy się nieświadomie, pochłaniając z otoczenia wszystko, z czym się styka. W przeciwieństwie do osób dorosłych, nie potrafi odpowiednio selekcjonować docierających do niego bodźców. Dzięki temu jednak proces nauki zachodzi dużo szybciej i na tym etapie potrzebuje ogromnego wsparcia rodziców: przez okazywaną cierpliwość, miłość, czy częste przytulanie i kontakt fizyczny.

Świadomość dziecka zwiększa się wyraźnie między 3 a 6 rokiem życia, wtedy też konieczne jest zapewnienie dziecku odpowiednich stymulacji rozwojowych. Montessori wyróżnia 4 wrażliwe fazy rozwoju i nauki u dzieci. W tych okresach dzieci są szczególnie podatne na pewne konkretne typy stymulacji i rozwój określonych umiejętności. Jeśli nie wykształcą ich w odpowiedniej fazie, w przyszłości będą miały znacznie utrudnione nabycie ich w latach późniejszych.

W naszym systemie edukacji sposób kształcenia koncentruje się na zdobywaniu określonej wiedzy w określonych przedziałach wiekowych: im dzieci są starsze, tym więcej wiedzy mają w obowiązku zdobyć. Warto jednak zauważyć, że dziecko uczy się od momentu narodzin i intensywność tej nauki przebiega w określonych fazach: najpierw nauka, później ugruntowanie wiedzy, a dopiero później wejście w kolejny etap. Tak prowadzone są zajęcia w przedszkolach i szkołach Montessori - program podąża za dzieckiem, a nie odwrotnie.

Jak wygląda przedszkole Montessori?

Pierwsze 6 lat to najważniejszy okres w życiu człowieka. Rozwój dziecka jest wynikiem jego aktywności, dlatego niemożliwe jest uczenie przedszkolaka za pomocą wykładów, czy upominania. Montessori proponuje szereg zajęć stymulujących aktywność dzieci i pozwala na eksplorację świata i przeprowadzanie eksperymentów, pobudzając kreatywność dziecka.

1. Otoczenie w przedszkolu Montessori - jasne, neutralne kolory mają za zadanie oddać domową atmosferę, mebelki są dostosowane do wzrostu dzieci, a otoczenie wypełniają kwiaty i zwierzęta (takie, które nie wywołują alergii). Ma to wzbudzić troskliwość i zainteresowanie. Porządek i logika stanowią ramy wolności dziecka, które zawsze ma dostęp do miejsca, w którym może przebywać samo (jeśli potrzebuje się nad czymś skupić). Grupy starsze i młodsze przebywają razem, żeby uczyć się współpracy i odpowiedzialności. Ważne jest też poczucie wspólnoty. Otoczenie musi być bezpieczne, harmonijne, zapewniające wewnętrzny spokój.
   
   
2. Nauczyciel Montessori - jest autorytetem dla dziecka, wierzy w jego możliwości i chęć rozwijania się. Nie stosuje systemu kar ani nagród, jest za to bacznym obserwatorem. Każde dziecko traktuje indywidualnie, postrzega je jako jednostkę pełną niepowtarzalnych możliwości. Jednym z ważniejszych zadań nauczyciela jest przygotowanie otoczenia tak, żeby dzieci czuły się w nim dobrze. Zachęca dzieci do poznawania i eksploracji, ale do niczego nie zmusza. Inspiruje, mobilizuje do pracy, stanowi pomost między dzieckiem, a środowiskiem. Poświęca dzieciom tyle czasu, ile tego potrzebują. Dokładność i stanowczość są podstawą jego pracy w przedszkolu Montessori.
   
   
3. Materiał Montessori - praca z materiałami daje dzieciom konkretne przeżycia zmysłowe, dlatego materiały są ściśle określone i podzielone na:
   • Praktyczny
   • Sensoryczny
   • Językowy
    • Matematyczny
    • Kulturalny
   
   Wszystkie materiały są zbudowane na tych samych zasadach:
   • Zasada izolacyjna - materiał skupia się w danym momencie na jednej rzeczy, np. Sześciany są różnej wielkości, ale w jednym kolorze, więc dzieci mogą skupić się na rozmiarze, bez rozproszenia kolorami
   • Zasada wielkości - każdy materiał jest dopasowany do dzieci pod względem wielkości. Jeśli dziecko wykopuje dziurę w ziemi, to robi to prawdziwą łopatą, tyle, że miniaturową.
   • Zasada sensoryczna - należy używać jak największej ilości zmysłów do poznania danego zagadnienia
   • Zasada atrakcyjności - materiał powinien stymulować ruch i zachęcać do aktywności
   • Zasada bezpośredniego celu - każdy materiał ma swój cel. Obcując z tym materiałem, dziecko w pewnym momencie doznaje poczucia odkrycia, poprzez zrozumienie abstrakcyjnej przyczyny istnienia materiału.
   • Zasada pośredniego celu - przygotowanie do czegoś, co ma wkrótce nastąpić. Np. Wiele materiałów zawiera małe kuleczki, które pośrednio pomagają w treningu motorycznym dziecka.
   • Zasada samopoprawności materiału - każdy materiał zawiera prawidłowe odpowiedzi, przez co dzieci uczą się niezależności od dorosłego. Relacja dziecko - nauczyciel jest oparta na szacunku i nie powinna być zakłócana uwagami o błędach.
   • Zasada struktury użycia i materiału - materiału tworzy się od formy najłatwiejszej, odpowiednio stopniując poziom trudności, do najbardziej skomplikowanej.
   
   
4. Trzy kroki lekcyjne w pedagogice Montessori:
   Krok 1: nauczyciel prezentuje coś nowego 
   Krok 2: dziecko trenuje poznany materiał 
   Krok 3: dziecko używa wiedzy, której się wyuczyło
   Trzeci krok następuje dopiero w chwili, gdy nauczyciel będzie przekonany, że dziecko przyswoiło nową wiedzę. Wszelka aktywność dziecka prowadzi do zwiększenia jego pewności siebie, ważne jest, by dziecko rzetelnie wykonało swoją pracę.
   
   
5. Codzienne ćwiczenia praktyczne - dzieci między 1,5 a 4,5 rokiem życia są bardzo zainteresowane zajęciami domowymi (sprzątanie, gotowanie, itd.) i traktują je jako zabawę. Dlatego ćwiczenia codzienne są najważniejszymi i podstawowymi ćwiczeniami w przedszkolu. Są łatwe do zrozumienia, wykonania i sprzyjają koncentracji dzieci. Ćwiczenia są dopasowywane do wieku dzieci, tak samo jak rozmiary przedmiotów, którymi się posługują.

Jak rodzic może wspierać dziecko w rozwoju zgodnie z pedagogiką Montessori?

Do prawidłowego rozwoju i szczęśliwego życia dziecko potrzebuje miłości, zainteresowania, tolerancji i radości w kontaktach między nimi a rodzicami. Warto jednak wyjść poza oczywiste założenia i zastanowić się, co można zmienić w domu i dotychczasowym sposobie wychowywania, alby dziecko w wieku 6 lat rozwijało się prawidłowo.

Według podejścia Montessori, aby wyjść naprzeciw dążeniu dziecka do samodzielności rodzic powinien:

• pozwolić dziecku jeść samemu jak najwcześniej
• kupować ubrania łatwe do założenia, tak, żeby dziecko mogło ubierać się samo
• próbować dopasować wieszaki i inne sprzęty, czy mebelki do wzrostu dziecka
• zorganizować miejsce do snu, by było dla dziecka łatwo dostępne (np. duży materac na podłodze, z którego małe dziecko nie spadnie, ale będzie umiało się na niego wspiąć) Z kolei, aby zaspokoić potrzebę porządku u dziecka, zgodnie z założeniami Montessori:
• pokój dziecięcy nie powinien być przeładowany i zagracony (nawet zbyt dużą ilością mebli)
• ten sam pokój powinien być łatwy do sprzątania, żeby dziecko mogło własnym, małym sprzętem próbować go sprzątać
• ręcznik w łazience powinien wisieć odpowiednio nisko
• bajki, które czytacie dziecku powinny opierać się na rzeczywistości

Ostatnie porady Montessori dotyczą tego, jak ułatwić dziecku jego rozwój społeczny:

• ważne, by pozwolić dziecku uczestniczyć w dorosłym życiu, np. przy wspólnych porządkach, ale także czasami w spotkaniach towarzyskich
• podzielaj zainteresowania dziecka
• szalenie ważne jest pokazywanie dziecku świata, dlatego od najmłodszych lat zabieraj je w różne miejsca, a także dalsze podróże
• pozwól na spotkania ze starszymi osobami
• zawsze mów prawdę i unikaj zwraca się do dziecka dziecinnym językiem

Wczesne dzieciństwo to jeden z najważniejszych okresów rozwoju człowieka w ciągu całego życia. Warto zadbać o to, by dziecko miało jak najlepsze możliwości odkrywania i uczenia się świata. Niech robi to w naturalny sposób, pobudzający chęć do życia, a nie zabijający kreatywność. A jeśli przedszkole Montessori nie będzie dla Ciebie osiągalne, drogi rodzicu, spróbuj zastosować te kilka rad Montessori w domu.