Dobre suplementy diety – jak je wybrać?

Suplement diety – co to właściwie jest?

Według Ustawy o Bezpieczeństwie Żywności i Żywienia (z dnia 25.08 2006 r.) suplement diety to „środek spożywczy, którego celem jest uzupełnienie normalnej diety, będący skoncentrowanym źródłem witamin lub składników mineralnych lub innych substancji wykazujących efekt odżywczy lub inny fizjologiczny, pojedynczych lub złożonych, wprowadzony do obrotu w formie umożliwiającej dawkowanie, w postaci: kapsułek, tabletek, drażetek i w innych podobnych postaciach, saszetek z proszkiem, ampułek z płynem, butelek z kroplomierzem i w innych podobnych postaciach płynów i proszków przeznaczonych do spożywania w małych, odmierzonych ilościach jednostkowych, z wyłączeniem produktów posiadających właściwości produktu leczniczego w rozumieniu przepisów Prawa farmaceutycznego”

Mówiąc prościej – suplement diety ma za zadanie uzupełniać normalną dietę i/lub wspierać fizjologiczne funkcje organizmu. Natomiast co istotne i co warto zaznaczenia - suplement diety to nie lek, suplement diety nie leczy i nie jest to jego funkcją! 

To w takim razie co to jest lek a dokładniej produkt leczniczy?

Zgodnie z Prawem Farmaceutycznego (art. 2 pkt. 32; ustawa z dnia 2 września 2011 r.) produkt leczniczy „to substancja lub mieszanina substancji przedstawione jako posiadające właściwości zapobiegania lub leczenia chorób występujących u ludzi i zwierząt lub podawane w celu postawienia diagnozy lub w celu przywrócenia, poprawienia, modyfikacji fizjologicznych funkcji organizmu poprzez działanie farmakologiczne, immunologiczne lub metaboliczne”. 

Czym różni się suplement diety od produktu leczniczego?

Suplement diety to nie lek, a lek to nie suplement diety – są to dwie odmienne kategorie produktów, które różnią się pomiędzy sobą definicjami (podanymi powyżej) i tym co z tych definicji wynika - a mianowicie:

10 różnic pomiędzy suplementem diety a produktem leczniczym

1. Suplement diety a produkt leczniczy – cel stosowania

• suplement diety ma uzupełniać niedobory w diecie lub wspomagać fizjologiczne funkcje organizmu
• produkt leczniczy ma leczyć, zapobiegać chorobom lub być pomocny w diagnozowaniu

2. Suplement diety a produkt leczniczy – składniki

• suplement diety może zawierać w swoim składzie miedzy innymi o witaminy np.: witaminę C, D, A, E czy witaminy z grupy B o składniki mineralne np.: wapń, magnez, żelazo, selen, cynk, krzem itp. o substancje wykazujące efekt odżywczy lub fizjologiczny np.: aminokwasy, enzymy, drobnoustroje probiotyczne, niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe czy surowce roślinne lub inne związki
• produkt leczniczy w swoim składzie może zawierać różne substancje lecznicze np.:
  -substancje przeciwbólowe – paracetamol, ibuprofen, naproksen, ketoprofen itp.
  -substancje przeciwhistamionowe – cetyryzyna, loratadyna, desloratadyna, lewocetyryzyna itp.
  -antybiotyki – amoksycylina, klarytromycyna, erytromycyna, cefadroksyl itp. o substancje stosowane w chorobach tarczycy – lewotyroksyna, propylotiouracyl itp. o i wiele, wiele innych

3. Suplement diety a produkt leczniczy – postacie

• suplement diety może występować TYLKO w postaciach doustnych np.: w postaci kapsułek, tabletek, drażetek, saszetek z proszkiem, roztworów i płynów.
• produkt leczniczy może występować w różnych postaciach (nie tylko doustnych) np.: w postaci tabletek, tabletek musujących, drażetek, pastylek do ssania, kapsułek, roztworów, zawiesin, proszków do sporządzania zawiesin doustnych, czopków, globulek, aerozoli, maści, żeli, kropli ocznych, systemów transdermalych, roztworów do wstrzykiwań itp.

4. Suplement diety a produkt leczniczy – droga podania

• suplementy diety przeznaczone są do podawania tylko i wyłącznie doustnego
• produkty lecznicze mogą być podawane różnymi drogami np.: doustnie, doodbytniczo, domięśniowo, dożylnie, wziewnie, na skórę i błony śluzowe i in.

5. Suplement diety a produkt leczniczy – tryb wprowadzania na rynek

• suplement diety przed wprowadzeniem na rynek musi zostać zgłoszony do Głównego Inspektora Sanitarnego
• produkt leczniczy, aby został dopuszczony do obrotu musi przejść procedurę rejestracyjną w Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych

6. Suplement diety a produkt leczniczy – badania przed wprowadzeniem na rynek

• suplement diety przed wprowadzeniem na rynek nie musi mieć przeprowadzonych badań jakościowych, ilościowych, klinicznych
• produkt leczniczy przed procedurą rejestracyjną w Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych przechodzi szereg długotrwałych i skomplikowanych badań jakościowych, ilościowych i klinicznych

7. Suplement diety a produkt leczniczy – obrót na rynku

• suplementy diety po dopuszczeniu do obrotu nie muszą przechodzić badań jakościowych i ilościowych, nie muszą być kontrolowane pod tym względem i dodatkowo nie są również monitorowane pod względem ewentualnych działań niepożądanych i interakcji. Warto jednak zaznaczyć, że niektóre firmy pomimo braku jasnych wymagań w tym zakresie same na siebie nakładają obowiązek badań swoich suplementów diety co pozytywnie wyróżnia te produkty na rynku (o tym poniżej)
• produkty lecznicze po zarejestrowaniu podlegają bardzo rygorystycznym, jasnym i ściśle określonym wymaganiom w zakresie regularnych kontroli jakościowych i ilościowych a dodatkowo są stale monitorowane pod kątem ewentualnych działań niepożądanych i interakcji.

8. Suplement diety a produkt leczniczy – oznakowanie

• Suplementy diety, zgodnie z obecnymi przepisami powinny być odpowiednio oznakowane i na opakowaniu powinny posiadać:
  -określenie "suplement diety"
  -skład produktu a w nim nazwy związków i ich ilości
  -wyszczególnioną porcję produktu zalecaną do spożycia w ciągu dnia
  -ostrzeżenie, że nie należy przekraczać zalecanej porcji do spożycia w ciągu dnia
  -informację, że suplementy diety nie mogą być stosowane jako zamiennik zróżnicowanej diety
  -stwierdzenie, że suplementy diety powinny być przechowywane w sposób niedostępny dla małych dzieci
• Produkt leczniczy, na opakowaniu powinien posiadać:
  -nazwę handlową produktu leczniczego
  -nazwę substancji czynnej lub nazwy substancji czynnych, które zawarte są w leku
  -dawkę – ilość substancji leczniczej
  -postać farmaceutyczną produktu leczniczego
  -informację dla kogo przeznaczony jest produkt leczniczy
  -określenie wielkości opakowania
  -wykaz substancji pomocniczych
  -ostrzeżenie dotyczące przechowywania
  -kategoria dostępności produktu leczniczego
  -termin ważności
  -specjalne środki ostrożności
  -dane dotyczące podmiotu odpowiedzialnego

9. Suplement diety a produkt leczniczy – ulotka

• Suplementy diety nie muszą posiadać ulotek, choć są i takie suplementy diety, które ulotki posiadają – ale nie jest to obowiązek.
• Produkty lecznicze muszą posiadać ulotkę dołączoną do opakowania. Treść ulotki musi być zatwierdzona przez Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych

10. Suplement diety a produkt leczniczy – reklama

• Suplementy diety mogą być reklamowane.
• Nie wszystkie produkty lecznicze mogą być reklamowane. Reklama leków podlega ścisłym uregulowaniom i przepisom.

Czy suplementy diety są złe?

To, że suplementy diety różnią się od produktów leczniczych nie oznacza, że suplementy diety są złe i należy je natychmiast przekreślić. Nie wszystkie suplementy diety są złe i nie wszystkie produkty lecznicze są dobre. Są to dwie różne grupy produktów, które mają odmienne zadania. Produkt leczniczy ma leczyć, zapobiegać lub diagnozować a suplement diety ma uzupełniać niedobory w organizmie.

Niestety mniejsze obostrzenia prawne dotyczące suplementów diety sprawiają, że pojawiają się na rynku suplementy gorszej jakości, o niepotwierdzonym składzie i działaniu. Takich produktów należy się wystrzegać i ich nie kupować i nie przyjmować. Ale na rynku jest bardzo dużo dobrych jakościowo suplementów diety, które dobrane odpowiednio do potrzeb pacjenta spełniają swoją funkcję, uzupełniają niedobory w diecie oraz wspomagają funkcjonowanie organizmu. Tylko najważniejsze to odpowiednio wybrać wartościowy i potrzebny suplement diety.

Jak wybierać wartościowe i potrzebne suplementy diety?

Aby suplement diety spełniał swoje zadanie, musi być odpowiednio dobrany do potrzeb pacjenta, jego oczekiwań i stanu jego zdrowia. Kluczowe są tutaj pewne kroki, które mogą być pomocne w tym wyborze.

5 kroków do wybrania wartościowego suplementu diety

Krok 1 – Zastanów się czy suplement diety jest Ci na pewno potrzebny? Skonsultuj się z lekarzem, farmaceutą lub dietetykiem.

Przede wszystkim zanim zdecydujemy się na zakup i przyjmowanie jakiegoś suplementu diety należy zastanowić się czy ten suplement diety jest nam rzeczywiście potrzebny. Warto zadać sobie wówczas kilka pytań między innymi:

• Dlaczego chcę dany suplement diety kupić?
• Kto mi go polecił – lekarz, farmaceuta, dietetyk a może znajomy/znajoma czy reklama w TV?
• Dlaczego chcę wybrać ten konkretny suplement diety a nie inny?
• A może nie wiem, który suplement diety wybrać i potrzebuję porady?
•  I przede wszystkim – czy potrzebuję leku czy suplementu diety?

I ta, szczególnie ostatnia, kwestia jest kwestią najważniejszą. Przed wyborem i zakupem jakiegokolwiek suplementu diety należy zastanowić się, czy moja sytuacja wymaga stosowania leku – czyli chcę coś wyleczyć lub zapobiec zachorowaniu czy jednak chcę uzupełnić niedobory w diecie i potrzebuję suplementu diety. I czy jestem pewny/pewna, że te niedobory w mojej diecie występują – i czy te niedobory zostały potwierdzone badaniami. Często odpowiedz na powyższe pytania jest bardzo trudna i niejednoznaczna i wtedy warto porozmawiać z lekarzem, farmaceutą lub dietetykiem i wspólnie z nimi zastanowić się, czy w Twojej sytuacji konieczna jest suplementacja diety, a jeżeli tak to jakie składniki powinny być dodatkowo dostarczane organizmowi.

Wyniki badań laboratoryjnych oraz rozmowa z lekarzem, farmaceutą i/lub dietetykiem są podstawą wyboru racjonalnej suplementacji. Nigdy nie należy kupować i przyjmować suplementu diety bez potrzeby i bez konsultacji!

Krok 2 – Przeczytaj skład

Jeżeli wiesz już, że suplementacja w Twoim przypadku jest konieczna i wiesz co powinieneś lub powinnaś suplementować to przed zakupem suplementu diety warto przeczytać jego skład.

• Jeżeli kupujesz suplement diety sprawdź, czy zawiera on w swoim składzie związki, które potrzebujesz? – np.:
  -potrzebujesz witaminy D – sprawdź czy suplement diety ją zawiera
  -potrzebujesz kwasu foliowego, bo planujesz ciążę – sprawdź, czy suplement diety go zawiera i w jakiej formie – kwas foliowy czy aktywne foliany
  -jesteś w ciąży i powinnaś suplementować DHA – sprawdź, czy dany suplement diety go zawiera
  -potrzebujesz magnezu – sprawdź w jakiej formie ten magnez występuje w danym suplemencie diety
  -potrzebujesz Niezbędnych Nienasyconych Kwasów Tłuszczowych – sprawdź co dokładnie znajduje się w suplemencie diety
• Jeżeli kupujesz suplement diety sprawdź, czy zawiera on w swoim składzie związki w odpowiednich ilościach? – np.:
  -potrzebujesz witaminy D – sprawdź jaką dawkę zawiera dany suplement diety i czy jest ona odpowiednia dla Ciebie i dla Twoich potrzeb
  -potrzebujesz kwasu foliowego, bo planujesz ciążę – sprawdź, czy suplement diety zawiera go w odpowiedniej ilości 
  -jesteś w ciąży i powinnaś suplementować DHA – sprawdź, czy dany suplement diety zawiera właściwą ilość DHA 
• Jeżeli kupujesz suplement diety zawierający bakterie probiotyczne to zwróć uwagę – jakie dokładnie szczepy bakterii ten produkt zawiera i w jakich ilościach – unikaj suplementów diety, w których nie ma podanych tych danych.
• Jeżeli kupujesz suplement diety zawierający surowce roślinne to sprawdź czy wyciągi z nich otrzymywane są standaryzowane na zawartość związków czynnych. Informacja o tym, że wyciągi są standaryzowane daje Ci pewność, że produkt w każdej tabletce/kapsułce/dawce zawiera stałą ilość surowca i związków czynnych.
• Jeżeli na opakowaniu nie ma podanego dokładnego składu produktu – nie kupuj tego produktu!
• Jeżeli na opakowaniu nie ma podanych ilości składników – nie kupuj tego produktu!

Krok 3 – Sprawdź firmę

Suplementy diety mogą być produkowane przez różne firmy. Warto, kupując suplement diety zwracać uwagę na firmę, która go produkuje – w szczególności na to:

• Czy firma jest znana na rynku?
• Czy jest firmą polską?
• Czy produkuje inne suplementy diety – jeżeli tak to jakie?
• Czy produkuje również produkty lecznicze?
• Czy „chwali” się certyfikatami lub badaniami swoich produktów?

Firma znana, obecna na rynku od dłuższego czasu, produkująca również produkty lecznicze i inne suplementy diety jest gwarancją tego, że dany suplement diety będzie dobry jakościowo i ilościowo. Mimo, że suplementy diety nie muszą posiadać badań jakościowych i ilościowych oraz tych potwierdzających skuteczność to coraz więcej firm na polskim rynku inwestuje w swoje produkty i same na siebie nakładają dodatkowy obowiązek takich badań. Obecność takich badań i/lub certyfikatów sugeruje, że firmie zależy na produktach a i produkowane przez nich suplementy diety mają potwierdzony skład. Takie firmy i produkty warto wybierać.

Krok 4 – Sprawdź suplement diety

Przed zakupem suplementu diety warto sprawdzić jego status na stronie Głównego Inspektora Sanitarnego  Jeżeli danego suplementu diety nie ma w tym rejestrze – nie kupuj go!

Krok 5 – Kupuj suplement diety tylko w aptece

Jeżeli kupujesz suplement diety, wiesz, że jest on Ci potrzebny, bo masz potwierdzone badaniami niedobory określonych składników w diecie, dodatkowo skonsultowałeś to z lekarzem, farmaceutą lub dietetykiem to kup ten suplement diety w aptece (stacjonarnej czy internetowej).

Nigdy nie kupuj suplementów diety na bazarach, w sklepach, drogeriach, stacjach benzynowych czy na aukcjach internetowych – nie wiesz bowiem wtedy, gdzie i jak te produkty były przechowywane. A przechowywanie suplementów diety w niewłaściwych warunkach może skutkować zmianą ich składu, nieodpowiednim działaniem lub wręcz możliwymi działaniami niepożądanymi i interakcjami.

Nie kupuj suplementów diety, które dostępne są tylko i wyłącznie na dedykowanych im stronach internetowych. Bardzo często na tych stronach obiecywane są rewelacyjne efekty w bardzo krótkim czasie a same suplementy diety są bardzo drogie.

Podsumowując, kwestia suplementacji jest kwestią bardzo trudną i złożoną. Nie da się jednoznacznie wskazać, że dany produkt jest odpowiedni dla wszystkich. Suplementacja powinna być dobrana do potrzeb danego pacjenta – do jego stanu zdrowia, niedoborów w diecie (potwierdzonych badaniami laboratoryjnymi), jego potrzeb i oczekiwań. Dopiero tak dobrana, przez lekarza, farmaceutę lub dietetyka racjonalna suplementacja za pomocą dobrego i wartościowego suplementu diety będzie skuteczna i przede wszystkim bezpieczna.