Gorączka u dziecka – kiedy i jak ją obniżyć?

Prawidłowa temperatura ciała

W przedniej części podwzgórza znajduje się ośrodek termoregulacji, który odpowiada za utrzymanie prawidłowej temperatury ciała. Jest ona różna w zależności od miejsca oraz sposobu jej pomiaru i wynosi odpowiednio:

• 36,6°C – przy pomiarze pod pachą

• 36,6°C-37°C – przy pomiarze w uchu

• 36,9°C -37°C – przy pomiarze w jamie ustnej

• 37,1°C -37,6°C – przy pomiarze w odbycie

W przypadku infekcji, w organizmie człowieka wytwarzane są pirogeny egzogenne. Pojawienie się ich inicjuje szereg skomplikowanych reakcji prowadzących do powstania pirogenów engodennych. Pirogeny te, wraz z krwią trafiają do podwzgórza i tam pobudzają wytwarzanie prostaglandyn. Substancje te przestawiają punkt nastawczy ośrodka termoregulacji. Wtedy organizm zaczyna produkować ciepło a temperatura ciała wzrasta powyżej określonych norm.

Stan podgorączkowy, a gorączka

Stan podgorączkowy to stan, w którym temperatura ciała dziecka wzrasta powyżej określonych norm, ale jednocześnie nie przekracza ok 38°C. Taki stan zazwyczaj nie jest wskazaniem do podania dziecku leków obniżających gorączkę. Jest to jednak sytuacja, która wymaga obserwacji dziecka oraz częstszych pomiarów temperatury. Z kolei o gorączce u dziecka mówimy wówczas, gdy temperatura ciała wzrasta powyżej 38°C. Można wyróżnić:

• gorączkę umiarkowaną - 38°C-38,5°C

• gorączkę wysoką - powyżej 38,5°C

• hiperpireksję - powyżej 41,5°C

Wykazano, że stan podgorączkowy i umiarkowana gorączka wpływa korzystnie na przebieg choroby. Skraca czas jej trwania, łagodzi objawy i zmniejsza śmiertelność. Dlatego też nie należy spieszyć się z podawaniem dziecku leków przeciwgorączkowych. Amerykańska Akademia Pediatrii i brytyjskie NICE uznają, że podstawowym celem postępowania w przypadku gorączki u dziecka jest poprawienie jego komfortu a nie samo obniżenie gorączki. Jeżeli gorączka nie jest wysoka (poniżej 38,5°C), dziecko dobrze się czuje to wystarczy obserwacja. Natomiast jeżeli, gorączka u dziecka jest wysoka (powyżej 38,5°C) lub niższa, ale dodatkowo dziecko źle się czuje to wtedy należy odpowiednio zareagować. 

Sposoby obniżania gorączki u dziecka

W przypadku gorączki u dziecka można zastosować:

• Letnie okłady na czoło, kark, łydki lub nadgarstki dziecka;

• Letnie kąpiele w wodzie o temperaturze niższej o 1°C niż temperatura ciała dziecka;

• Leki ziołowe zawierające wyciągi roślinne np. wyciąg z kwiatostanu lipy, który działa napotnie i obniżająco gorączkę;

• Leki przeciwgorączkowe zawierające w swoim składzie paracetamol lub ibuprofen.

Jeżeli gorączka u dziecka wzrasta a dodatkowo dziecko źle się czuje należy podać mu leki przeciwgorączkowe. Na rynku dostępne są liczne produkty lecznicze zawierające w swoim składzie paracetamol lub ibuprofen, przeznaczone do podawania dzieciom w przypadku gorączki. Występują one w różnych postaciach (czopki, syropy, zawiesiny, roztwory, tabletki) i w różnych dawkach. Kupując i następnie podając lek przeciwgorączkowy dziecku należy zwrócić uwagę na kilka kwestii: 

• nazwa leku i nazwa substancji leczniczej - na rynku znajduje się dużo produktów o różnych nazwach handlowych, ale zawierających tą samą substancję leczniczą. Może to być mylące i jednocześnie bardzo niebezpieczne. Bowiem podanie dziecku dwóch pozornie różnych leków z tą samą substancją czynną może prowadzić do przekroczenia dawki, wystąpienia działań niepożądanych oraz zatrucia dziecka. 

• postać leku – warto wybierać taką postać leku, którą najłatwiej będzie podać dziecku. Młodszym dzieciom warto podawać czopki, bowiem wtedy nie ma problemu z połknięciem i/lub wypluciem leku. Starszym dzieciom można kupować syropy, roztwory lub tabletki.

• dawka substancji leczniczej – dostępne w aptekach produkty lecznicze, zawierają paracetamol i ibuprofen w różnych dawkach. Kupując jakiś lek należy wybierać taki, którego dawka będzie dopasowana do wagi dziecka i będzie łatwo dany lek odmierzać i podawać. 

Właściwe dawkowanie leku

Podając dziecku lek przeciwgorączkowy zawsze należy zwrócić uwagę na właściwe dawkowanie leku. Ilość leku przelicza się na masę ciała dziecka a nie na jego wiek.  I tak:

Leki zawierające paracetamol należy podawać w następujących dawkach:

• doustnie – 10-15 mg/kg m.c. co 4-6 godzin

• doodbytniczo – 20-25 mg/kg m.c. co 6-8 godzin

• maksymalna dobowa dawka – 60 mg/kg m.c

Leki zawierające ibuprofen należy podawać w następujących dawkach:

• doustnie – 5-10 mg/kg m.c. co 6-8 godzin

• doodbytniczo – 5-10 mg/kg m.c. co 6-8 godzin

• maksymalna dobowa dawka – 30-40 mg/kg m.c

Każde podwyższenie temperatury ciała u dziecka jest bardzo stresujące dla rodziców. Warto wtedy właściwie postępować, aby szybko, skutecznie i bezpiecznie pomóc dziecku. Przede wszystkim nie należy się denerwować tylko spokojnie zmierzyć temperaturę oraz określić jak dziecko się czuje. Jeżeli temperatura wzrasta, występuje wysoka gorączka a dziecko źle się czuje należy podać mu lek obniżający gorączkę zawierający w swoim składzie paracetamol lub ibuprofen w dawce przeliczonej na masę ciała dziecka. Leki na gorączkę u dziecka można kupić bez recepty w aptece. Jeżeli pomimo podania dziecku leku przeciwgorączkowego gorączka nie spada tylko wzrasta a dziecko czuje się coraz gorzej należy udać się do lekarza. 

Literatura:

1. American Academy of Pediatrics. Clinical report fever and antipyretic use in children. Pediatrics 2011; 127:580–7.

2. Gorączka u dzieci – na przykładzie dwóch przypadków klinicznych Wronowski M., Kotowska M., Albrecht P., Forum Pediatrii praktycznej 2015, 1, s.41-50.  

3. Korbut R., Olszanecki R., Wołkow P., Jawień J., Farmakologia, PZWL, Warszawa 2012. 

4. Kostowski W., Herman Z. S., Farmakologia – Podstawy farmakoterapii. PZWL Warszawa, 2005.  

5. Mrozińska M., Zasady stosowania leków przeciwgorączkowych u dzieci. Lek w Polsce., Vol.14 nr 10’04 (166). 

6. National Collaborating Centre for Women’s and Children’s Health. Feverish illness in children. Assessment and initial management in children younger than 5 years. London: National Institute for Health and Clinical, 2013 Feverish illness in children: assessment and initial management in children younger than 5 years

7. Opieka farmaceutyczna. Objawy, rozpoznanie i leczenie. Paul Rutter, wyd. Elsevier Urban&Partner, Wrocław, 2014.