Lista leków, po których nie można prowadzić samochodu

Po których lekach nie wolno prowadzić auta?

Prowadzenie samochodu to jedna z głównych aktywności naszego codziennego życia. Większość z nas ma prawo jazdy i częściej lub rzadziej siada za kółkiem. Znaczna część kierowców wie i pamięta, że obowiązuje zakaz prowadzenia samochodów po spożyciu alkoholu. Alkohol bowiem zaburza zdolność prowadzenia pojazdów, wydłuża czas reakcji i stwarza ryzyko wielkiego niebezpieczeństwa nie tylko dla osób prowadzących, ale również dla całego otoczenia. I rzeczywiście większość z nas ma tego świadomość, o tym wie i pamięta. Ale już zdecydowanie mniejsza część społeczeństwa zdaje sobie sprawę z tego, że niektóre leki, podobnie jak alkohol, mogą niekorzystnie wpływać na funkcjonowanie organizmu i poprzez to mogą zaburzać zdolność prowadzenia samochodu oraz zwiększać ryzyko wypadku. I dlatego w czasie przyjmowania takich leków nie wolno siadać za kółkiem. 

Wpływ leków na zdolność prowadzenia samochodów

Na rynku dostępnych jest bardzo dużo leków. W różny sposób oddziałują one na organizm człowieka. Oprócz działania leczniczego mogą niestety powodować działania niepożądane, które wynikają między innymi z charakterystycznego, dla danego leku, mechanizmu działania. Jednym z działań niepożądanych stosowanych leków mogą być zaburzenia, które utrudniają prowadzenie i obsługiwanie pojazdów. Nie wszystkie leki takie działania niepożądane posiadają. Ale jest kilka grup leków, które mogą:

• zmniejszać szybkość reakcji,
• ograniczać pole widzenia,
• utrudniać i pogarszać widzenie,
• zaburzać koordynacje ruchów,
• powodować senność, ospałość otępienie,
• pobudzać.

Takie działania leku powodują, że sprawność psychofizyczna jest obniżona i tym samym kierowanie pojazdem w takim stanie stanowi realne zagrożenie i dla kierowcy i dla innych użytkowników ruch drogowego. Dlatego też, bardzo ważne jest sprawdzanie, czy dany lek, który ma być przyjmowany wpływa na zdolność prowadzenia pojazdów. O to warto zapytać lekarza, przepisującego lek lub farmaceutę wydającego lek w aptece. Takie informacje można również znaleźć na ulotkach dołączonych do opakowań leków. 

Do leków, które wpływają negatywnie na sprawność psychomotoryczną organizmu i przy stosowaniu których nie wolno prowadzić samochodu należą między innymi:

• leki przeciwbólowe w szczególności narkotyczne leki przeciwbólowe (opioidy),
• leki przeciwhistaminowe szczególnie I generacji (difenhydramina, klemastyna, hydroksyzyna),
• leki nasenne z grupy barbituranów i benzodiazepin,
• leki przeciwlękowe – benzodiazepiny, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny,
• i inne np.: niektóre antybiotyki czy leki oczne.

Po jakich lekach przeciwbólowych można wsiąść za kółko?

Leki przeciwbólowe dostępne na rynku można podzielić na dwie grupy:

• nienarkotyczne leki przeciwbólowe,
• narkotyczne leki przeciwbólowe (opioidy).

Podczas stosowania nienarkotycznych leków przeciwbólowych (np. paracetamolu, ibuprofenu, kwasu acetylosalicylowego) nie występuje zwiększone ryzyko niekorzystnego ich wpływu na sprawność psychomotoryczną organizmu. W związku przy stosowaniu tych substancji w odpowiednich, rekomendowanych dawkach można prowadzić samochód. Wyjątkiem są sytuacje, kiedy substancja przeciwbólowa występuje w leku razem z innymi substancjami leczniczymi np. z dekstrometorfanem, pseudoefedryną czy kodeiną (o tych substancjach poniżej) i wówczas należy zachować ostrożność i dokładnie zapoznać się z ewentualnym wpływem leku na zdolność prowadzenia samochodu (lekarz, farmaceuta, ulotka).

Opioidy i prowadzenie auta

Narkotyczne leki przeciwbólowe - opioidy (np. morfina, tramadol, fentanyl) oprócz działania przeciwbólowego działają depresyjnie na Ośrodkowy Układ Nerwowy (OUN). Wykazują działanie uspokajające, przeciwkaszlowe, depresyjne na ośrodek oddechowy i euforię. Ponadto powodują spadek koncentracji, upośledzają procesy myślowe, obniżają sprawność ruchową i wydłużają czas reakcji i w związku z tym prowadzenie samochodu w czasie stosowania tych leków jest zakazane. Do grupy opioidów zaliczana jest także kodeina, która w dawkach terapeutycznych stosowana jest jako lek przeciwkaszlowy. Może ona wywoływać euforię, pobudzenie, ale również senność, apatię i niewrażliwość na przykre doznania i tym samym może wpływać negatywnie na sprawność psychomotoryczną organizmu. Dlatego też, nie należy prowadzić samochodu podczas przyjmowania leków zawierających kodeinę. Do opioidów zaliczany jest również dekstrometorfan, który wykazuje działanie przeciwkaszlowe i jest składnikiem wielu leków przeznaczonych do zwalczania objawów przeziębienia. Dekstrometorfan w dawkach terapeutycznych nie wpływa na sprawność psychomotoryczną, ale już w wyższych dawkach może powodować zaburzenia równowagi, nerwowość, niepokój oraz halucynacje. W związku z tym, podczas stosowania dekstrometorfanu należy zachować ostrożność w prowadzeniu pojazdów.

Leki przeciwhistaminowe a prowadzenie samochodu

Dostępne na rynku leki przeciwhistaminowe można podzielić na III generacje:

Leki przeciwhistaminowe I generacji (difenhydramina, klemastyna, hydroksyzyna) po wchłonięciu do krwi przenikają swobodnie barierę krew-mózg i wywołują senność, osłabienie i wydłużenie czasu reakcji. W związku z tym nie mogą być stosowane podczas prowadzenia samochodu.

Leki przeciwhistaminowe II generacji (cetyryzyna, loratadyna) mogą wpływać niekorzystnie na sprawność psychomotoryczną, ale wpływ ten zależy od różnych kwestii takich jak: wiek, płeć czy czas, który upłynął po przyjęciu leku. Dlatego też podczas stosowania tych leków należy zachować ostrożność, obserwować swój organizm i w przypadku zauważenia niepokojących objawów nie siadać za kółkiem. 

Leki przeciwhistaminowe III generacji (desloratadyna, lewocetyryzyna) nie wpływają na zdolność psychomotoryczną i podczas ich przyjmowania można prowadzić samochód.

Barbiturany - czy można po nich prowadzić?

Barbiturany wykazują działanie uspokajające oraz nasenne. Mogą powodować osłabienie organizmu, zaburzenia motoryczne, opóźnioną reakcję na bodźce oraz senność. W związku z tym podczas przyjmowania tych leków nie wolno siadać za kółkiem. Benzodiazepiny działają nasennie, uspokajająco, przeciwlękowo i przeciwdrgawkowo. Są powszechnie stosowaną grupą leków, przyjmowanych przewlekle. Niestety w czasie ich stosowania występuje:

• obniżona sprawność psychomotoryczna,
• zaburzenia równowagi,
• zaburzenia koordynacji ruchowej,
• opóźniona reakcja na bodźce,
• zaburzenia widzenia,
• senność.

To wszystko sprawia, że prowadzenie samochodu w czasie przyjmowania benzodiazepin jest niebezpieczne. W związku z tym w czasie stosowania leków zawierających benzodiazepiny nie wolno prowadzić samochodu.

Inne leki mające negatywny wpływ na kierowcę

Na rynku dostępne są różne leki, które mogą niekorzystnie wpływać na zdolność psychomotoryczną organizmu i tym samym prowadzenie samochodów podczas ich stosowania może być niebezpieczne np.:

• pseudoefedryna – w wyższych niż terapeutyczne, dawkach działa stymulująco na OUN i zaburza pracę serca, stosowana w większych niż zalecane dawki może powodować nerwowość, pobudzenie, niepokój oraz zaburzenia równowagi co może być niebezpieczne w czasie prowadzenia samochodu,
• antybiotyki np.: aminoglikozydy powodują zaburzenia równowagi i słuchu,
• atropina stosowana w kroplach do oczu może powodować zaburzenia widzenia.

Podsumowując, niektóre leki oprócz działania leczniczego mogą zmniejszać szybkość reakcji, ograniczać pole widzenia, utrudniać widzenie, pogarszać wzrok i słuch, zaburzać koordynacje ruchów, powodować senność czy pobudzenie. Takie niekorzystne działania leków ograniczają sprawność psychomotoryczną i tym samym zwiększają ryzyko nieprawidłowej reakcji organizmu podczas kierowania pojazdem. Dlatego też, podczas przyjmowania niektórych leków nie wolno siadać za kółkiem. 

Literatura:

1. Beirness, D. The Effects of Psychoactive Prescription Drugs on Driving. Ottawa, Ont.: Canadian Centre on Substance Abuse, 2017

2. Dymura K., i in., Leki a prowadzenie pojazdów. Bezpieczeństwo, Teoria i Praktyka, 2013, 3, (XII), 51-63

3. Serafin A., wpływ leków na zdolność prowadzenia pojazdów., Aptekarz Polski, 2014, 86/67  

4. Wolff K., Driving under the influence of drugs – raport from the expert panel on drug driving. 2013