Mykoplazma - co to jest?

Mykoplazmy to wyjątkowe bakterie charakteryzujące się brakiem ściany komórkowej, co odróżnia je od innych drobnoustrojów i czyni odpornymi na działanie wielu antybiotyków, w tym penicylin i cefalosporyn. Z tego powodu leczenie infekcji mykoplazmatycznych wymaga stosowania specyficznych leków, które działają na inne struktury komórkowe bakterii.

Najczęstszym patogenem wywołującym zakażenia dróg oddechowych jest Mycoplasma pneumoniae. Bakteria ta przenosi się drogą kropelkową, co oznacza, że do infekcji dochodzi najczęściej w wyniku kontaktu z osobą chorą lub nosicielem. Infekcje te mają charakter sezonowy i częściej występują jesienią oraz zimą, szczególnie w środowiskach o dużym zagęszczeniu ludzi, takich jak szkoły, przedszkola i akademiki.

Mykoplazmy mogą powodować zarówno infekcje dróg oddechowych, jak i zakażenia układu moczowo-płciowego. Do patogenów atakujących układ moczowy należą Mycoplasma hominis i Mycoplasma genitalium, które mogą wywoływać zapalenie cewki moczowej oraz inne schorzenia ginekologiczne i urologiczne.

Zakażenie Mycoplasma pneumoniae jest stosunkowo częste, zwłaszcza wśród dzieci w wieku szkolnym i młodych dorosłych. Szacuje się, że bakteria ta odpowiada za około 10-40% przypadków zapalenia płuc u osób dorosłych i nawet 40% zapaleń płuc u dzieci.

Infekcje mykoplazmatyczne mają tendencję do występowania cyklicznego, z większą liczbą zachorowań co 3-7 lat. Częściej dochodzi do nich jesienią i zimą, kiedy ludzie przebywają w zamkniętych pomieszczeniach, co sprzyja transmisji.

Większość zakażeń ma łagodny przebieg i często pozostaje nierozpoznana, ponieważ objawy mogą przypominać zwykłe przeziębienie lub grypę. Szacuje się, że nawet 20% populacji może być nosicielem Mycoplasma pneumoniae, co oznacza, że bakteria ta jest stale obecna w społeczeństwie, powodując zarówno objawowe, jak i bezobjawowe infekcje.

Mykoplazma - objawy infekcji

Objawy zakażenia mykoplazmatycznego są często niespecyficzne i mogą przypominać inne infekcje wirusowe lub bakteryjne. W przypadku Mycoplasma pneumoniae najczęściej występuje przewlekły, suchy kaszel, który utrzymuje się przez kilka tygodni. Choroba może przebiegać jako łagodne zapalenie górnych dróg oddechowych, ale u niektórych osób prowadzi do atypowego zapalenia płuc.

Mycoplasma pneumoniae - objawy:

• suchy, męczący kaszel, który może utrzymywać się przez kilka tygodni,
• ból gardła i chrypka,
• gorączka o umiarkowanym nasileniu, zazwyczaj nieprzekraczająca 38,5°C,
• bóle głowy i mięśni,
• ogólne osłabienie i zmęczenie,
• duszność i uczucie ucisku w klatce piersiowej w przypadku rozwiniętego zapalenia płuc.

Objawy te często pojawiają się stopniowo i mogą być mylone z innymi infekcjami wirusowymi lub bakteryjnymi. Przewlekły charakter kaszlu oraz umiarkowane nasilenie gorączki odróżniają mykoplazmozę od typowego bakteryjnego zapalenia płuc, które zwykle ma gwałtowniejszy przebieg.

Mykoplazma u dzieci - objawy

U dzieci infekcje mykoplazmatyczne występują stosunkowo często, szczególnie w wieku szkolnym. W odróżnieniu od dorosłych, u najmłodszych objawy mogą być bardziej nasilone i obejmować:

• przewlekły kaszel, który nie ustępuje po leczeniu objawowym,
• gorączkę, często trwającą kilka dni,
• bóle głowy i ogólne osłabienie,
• bóle mięśniowe i stawowe,
• zapalenie ucha środkowego jako powikłanie infekcji,
• w niektórych przypadkach wysypkę skórną.

U niemowląt i małych dzieci infekcja Mycoplasma pneumoniae występuje rzadziej, a jej przebieg może być łagodniejszy lub wręcz bezobjawowy. Starsze dzieci częściej doświadczają kaszlu, a w niektórych przypadkach infekcja może przejść w zapalenie płuc wymagające antybiotykoterapii.

Jak rozpoznaje się mykoplazmę?

Rozpoznanie zakażenia mykoplazmatycznego jest trudne, ponieważ objawy mogą przypominać inne infekcje dróg oddechowych. W diagnostyce wykorzystuje się kilka metod, w tym badania laboratoryjne oraz testy serologiczne.

Podstawowe metody diagnostyczne obejmują:

• badanie krwi w kierunku przeciwciał przeciwko Mycoplasma pneumoniae (IgM i IgG),
• testy PCR wykrywające materiał genetyczny bakterii w wymazie z gardła,
• RTG klatki piersiowej w przypadku podejrzenia zapalenia płuc.

Testy serologiczne są pomocne, ale mogą nie być miarodajne w początkowej fazie infekcji, gdy poziom przeciwciał jest jeszcze niski. Najdokładniejszą metodą diagnostyczną pozostaje badanie PCR, które pozwala wykryć obecność bakterii bezpośrednio w próbce pobranej od pacjenta.

Mycoplasma pneumoniae - leczenie

Leczenie mykoplazmozy zależy od nasilenia objawów oraz wieku pacjenta. Ponieważ bakterie mykoplazma nie posiadają ściany komórkowej, nie reagują na antybiotyki beta-laktamowe, takie jak penicyliny i cefalosporyny. Z tego powodu stosuje się antybiotyki makrolidowe, tetracykliny lub fluorochinolony.

Jaki antybiotyk na mykoplazmę? Najczęściej stosowane preparaty to azytromycyna, klarytromycyna, doksycyklina (u dorosłych i starszych dzieci) oraz lewofloksacyna (w przypadkach opornych).

Antybiotyki te są skuteczne, ale terapia powinna trwać odpowiednio długo, aby zapobiec nawrotom choroby mykoplazma. Leczenie antybiotykami to jednak nie wszystko. Oprócz antybiotykoterapii zaleca się odpoczynek, nawadnianie organizmu oraz leczenie objawowe, np. stosowanie leków przeciwgorączkowych i preparatów na kaszel.

Niedoleczona mykoplazma - powikłania

Nieleczona lub źle leczona mykoplazmoza u dzieci i dorosłych może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak:

• zapalenie płuc o ciężkim przebiegu, które może wymagać hospitalizacji i podania antybiotyków dożylnie. W niektórych przypadkach może dojść do niewydolności oddechowej, co stanowi zagrożenie dla życia pacjenta.
• zapalenie osierdzia i mięśnia sercowego, które może objawiać się bólem w klatce piersiowej, dusznością i zaburzeniami rytmu serca. Nieleczone stany zapalne serca mogą prowadzić do przewlekłej niewydolności krążenia i zwiększonego ryzyka powikłań kardiologicznych.
• zapalenie stawów, które może powodować ból, obrzęk i ograniczenie ruchomości, szczególnie u osób z predyspozycjami do chorób reumatycznych. Przewlekłe zapalenie stawów może prowadzić do trwałego uszkodzenia chrząstki i ograniczenia sprawności ruchowej.
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, które może skutkować silnymi bólami głowy, światłowstrętem, sztywnością karku oraz zaburzeniami świadomości. W ciężkich przypadkach może dojść do poważnych uszkodzeń neurologicznych, a nawet zagrożenia życia pacjenta.
• przewlekłe zmiany w układzie oddechowym, prowadzące do długotrwałego kaszlu i duszności, które mogą przypominać objawy przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP) lub astmy. U niektórych pacjentów uszkodzenia tkanki płucnej mogą być trudne do odwrócenia, co negatywnie wpływa na jakość życia.

Szczególnie narażone na powikłania mykoplasma są osoby z osłabioną odpornością, seniorzy oraz dzieci. Dlatego ważne jest wczesne rozpoznanie infekcji i wdrożenie odpowiedniego leczenia, aby uniknąć groźnych konsekwencji zdrowotnych.

Mykoplazmatyczne zapalenie płuc - jak unikać zakażenia?

Obecnie nie ma specjalnych metod, które mogłyby skutecznie ograniczyć ryzyko zakażenia mykoplazmą. Co więcej, nie opracowano także szczepionek ani leków przeznaczonych do zapobiegania tej infekcji.

Aby zmniejszyć ryzyko zakażenia Mycoplasma pneumoniae i uniknąć mykoplazmozy, warto przestrzegać kilku zasad profilaktyki. Ponieważ bakteria ta przenosi się głównie drogą kropelkową i przez kontakt z zakażonymi powierzchniami, kluczowe jest dbanie o higienę rąk. Regularne mycie rąk wodą z mydłem lub stosowanie środków dezynfekujących na bazie alkoholu pomaga zminimalizować ryzyko przeniesienia patogenu.

Unikanie bliskiego kontaktu z osobami chorymi na mycoplazma również jest istotne, zwłaszcza w sezonie wzmożonych infekcji. W miejscach o dużym zagęszczeniu ludzi, takich jak szkoły, przedszkola czy biura, warto zachować dystans, jeśli ktoś ma objawy infekcji dróg oddechowych. Dodatkowo wietrzenie pomieszczeń i utrzymywanie odpowiedniej wilgotności powietrza mogą ograniczyć rozprzestrzenianie się bakterii.

Wzmocnienie odporności poprzez zdrową dietę bogatą w witaminy i minerały, regularną aktywność fizyczną oraz odpowiednią ilość snu również pomaga w ochronie przed infekcjami. Szczególnie ważne jest dbanie o odpowiednią podaż witaminy C, witaminy D oraz cynku, które wspierają działanie układu immunologicznego.

W przypadku wystąpienia objawów infekcji, takich jak przewlekły kaszel czy gorączka, warto jak najszybciej skonsultować się z lekarzem i unikać samodzielnego stosowania antybiotyków. Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie mogą zapobiec rozwojowi cięższych postaci choroby oraz ograniczyć ryzyko rozprzestrzeniania się mykoplazmy w otoczeniu.

Źródła:

1. Rogalska M., Mykoplazma: przyczyny, objawy i leczenie mykoplazmozy, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-bakteryjne/164500,mykoplazmozy [dostęp 02.03.2025]
2. K. B. Waites, Rola Mycoplasma pneumoniae w zakażeniach górnych dróg oddechowych, „Medycyna po Dyplomie” 2010, t. 19, nr 1
3. Fabisiewicz A., Różne manifestacje kliniczne zakażenia Mycoplasma pneumoniae na podstawie przypadków klinicznych. Pediatr Med Rodz 2009, 5 (1), p. 50-55
4. E. M. Galińska, Zakażenia mykoplazmowe człowieka, „Medycyna Środowiskowa – Environmental Medicine” 2021, t. 24, nr 1–4