Nebulizacja – cz. 2 – Jak wybrać nebulizator?

Nebulizator – co to jest i do czego służy?

Nebulizacja to sposób miejscowego podawania leków. Z roztworu, który umieszczony zostaje w specjalnym pojemniku, wytwarzany jest aerozol, zawierający zawieszone w nim cząsteczki substancji leczniczej. Podczas oddychania cząsteczki te dostają się do górnych lub dolnych dróg oddechowych i tam działają miejscowo – leczniczo. Więcej o nebulizacji przeczytasz tutaj.

Jaki nebulizator wybrać – pneumatyczny, ultradźwiękowy czy siateczkowy?

Aby podać lek w formie nebulizacji konieczne jest posiadanie nebulizatora – czyli urządzenia, które z roztworu leku wytworzy aerozol i pozwoli na podanie go do dróg oddechowych pacjenta. Na rynku dostępnych jest wiele różnych nebulizatorów. Czym się charakteryzują?

Nebulizator pneumatyczny

• inaczej nazywany nebulizatorem tłokowym, kompresorowym, mechanicznym;
• najczęściej spotykany i najpowszechniej stosowany rodzaj/typ nebulizatora;
• zbudowany jest z elektrycznego kompresora (sprężarki) i nebulizatora – czyli zbiornika na lek. Obie te części połączone są przewodem powietrznym. W zbiorniczku znajduje się nakładka/dysza rozpylająca. Dodatkowo w skład zastawu wchodzi zazwyczaj maseczka oraz ustnik;
• pracuje w sposób ciągły – tzn. podczas jednostajnej pracy urządzenia. Wytwarzane w sprężarce/kompresorze powietrze jest wtłaczane przez przewód powietrzny do pojemnika na lek, gdzie przy pomocy nasadki rozpylającej, roztwór leku zostaje przekształcony w aerozol, w którym zawieszone są cząsteczki substancji leczniczej. Podczas każdego wdechu aerozol ten (mgiełka) wraz z zawartymi w nim cząsteczkami dostają się do dróg oddechowych i tam substancja lecznicza działa miejscowo;
• przeznaczony jest do podawania wszystkich leków;
• jakość wytworzonego w nebulizatorze aerozolu zależy od parametrów urządzenia (o tym poniżej);
• przeznaczony jest dla wszystkich pacjentów niezależnie od wieku;
• jest stosunkowo tani;
• jest stosunkowo trwały, jeżeli jest dobrej jakości i właściwie się o niego dba;
• jest łatwy w obsłudze i konserwacji (podczas wymiany filtrów);
• pracuje dość głośno;
•  polecane nebulizatory pneumatyczne:
  AMINEB 2 przeznaczony do pracy przerywanej,
  Bobo-Neb, przystosowany do inhalacji dzieci,
  Diagnostic Econstellation, przeznaczony do pracy ciągłej.

Nebulizator ultradźwiękowy

• Nie zawiera kompresora/sprężarki do wytwarzania powietrza – zamiast tego w urządzeniu znajduje się przetwornica, która sprawia, że fale dźwiękowe rozpraszają roztwór z lekiem na aerozol, który zawiera zawieszone w nim cząsteczkami substancji leczniczej;
• wydajniejszy niż nebulizator pneumatyczny;
• cichszy niż nebulizator pneumatyczny;
• wysokoenergetyczny;
• nie jest przeznaczony do podawania wszystkich leków, ponieważ fale dźwiękowe niszczą struktury niektórych leków/cząsteczek;
• nie jest zalecany do podawania glikokortykosteroidów i większości antybiotyków – to, czy dany lek może być podawany przy pomocy nebulizatora ultradźwiękowego należy sprawdzić w ulotce leku lub skonsultować metodę podania z lekarzem lub farmaceutą;
• może być wykorzystywany do nebulizacji za pomocą soli fizjologicznej, mukolityków i niektórych antybiotyków;
• nie jest przeznaczony do stosowania u dzieci poniżej 1 roku życia;
• wytwarza aerozol o dużej gęstości, a w związku z tym może podrażniać drogi oddechowe;
• jest stosunkowo mały;
• jest stosunkowo cichy (cichszy niż pneumatyczny);
• pozwala na szybką nebulizację i zazwyczaj posiada możliwość regulowania jej szybkości;
• jest stosunkowo drogi i łatwo go uszkodzić.

Nebulizator siateczkowy

• Inaczej określany jako membranowy lub membranowo-siateczkowy;
• przenośny, stosunkowo mały i lekki;
• zasilany bateriami;
• mechanizm jego działania polega na wytwarzaniu aerozolu podczas przeciskania się roztworu przez membranę (siateczkę). Membrana drga z odpowiednią częstotliwością, rozpraszając jednocześnie roztwór i tworząc aerozol;
• podczas wytwarzania się aerozolu nie następuje zmiana struktury cząsteczek leku – dlatego też nebulizator siateczkowy może być stosowany podczas leczenia różnymi lekami;
• cichy i wydajny;
• szybki – krótki czas trwania nebulizacji;
• stosunkowo drogi;
• łatwo go uszkodzić – należy pamiętać, aby podczas czyszczenia nie dotykać membrany;
• polecane nebulizatory siateczkowe – uniwersalne, dla całej rodziny:
  Diagnostic Pro Mesh,
  Intec - inhalator membranowy Twister Mesh.

Jak wybrać nebulizator i na jakie parametry urządzenia zwrócić uwagę?

Każdy nebulizator posiada charakterystyczne parametry, które producent podaje na opakowaniu i instrukcji użytkowania. Wybierając nebulizator należy zwrócić uwagę na:

• Objętość aerozolu – jest to ilość powietrza (w litrach) przepływająca przez nebulizator w minutach. Ważne, aby wartość ta była dopasowana do możliwości oddechowych pacjenta. I tak:
  o u dzieci do 5 r.ż. należy używać kompresora charakteryzującego się objętością aerozolu 4 l/min;
  o u dzieci starszych należy używać kompresora charakteryzującego się objętością aerozolu 8 l/min;
  o u dorosłych należy używać kompresora charakteryzującego się objętością aerozolu 10-12 l/min.
• Wielkość wytwarzanych przez urządzenie cząstek – nebulizatory wytwarzają aerozol, w którym zawieszone są cząstki substancji leczniczej. Wielkość tych cząstek warunkuje docieranie substancji leczniczej do określonych odcinków dróg oddechowych. W zależności od przeznaczenia nebulizatora i charakteru samej nebulizacji należy na ten parametr zwracać uwagę. I tak:
  o cząsteczki > 8um – docierają tylko i pozostają powyżej gardła – czyli w jamie ustnej i w nosie;
  o cząsteczki 5-8um – docierają do tchawicy i dużych oskrzeli;
  o cząsteczki 2-5 um – docierają do oskrzeli i oskrzelików;
  o cząsteczki 0,5-2,5 um – docierają do płuc i pęcherzyków płucnych.
• Frakcje respirabilną (FPF%) – to parametr określający, jaki procent cząstek wytworzonych podczas nebulizacji ma rozmiar (< 5um) – czyli taki rozmiar, który warunkuje przechodzenie cząstek do dolnych dróg oddechowych. Przyjmuje się, że parametr ten powinien wynosić >70%
• MMAD – średnia aerodynamiczna wielkość cząstek – jest to parametr, którym producent deklaruje, że cząstki (50% wszystkich) wytworzone za jego pomocą mają określony rozmiar – dobrze, aby ten parametr wynosił 2-3um.
• Martwą objętość – jest to parametr, który informuje o tym, ile roztworu leku (płynu) pozostaje w urządzeniu po skończonej nebulizacji. Dobrze, aby wartość ta była jak najmniejsza.
• Szybkość nebulizacji – informuje o tym, z jaką szybkością przeprowadzana jest nebulizacja – czyli ile ml płynu nebulizator przekształci w aerozol w ciągu minuty.
• Tryb pracy – nebulizatory charakteryzują się różnym trybem pracy – ciągłym lub przerywanym. Ciągły – czyli taki, w którym nebulizator może pracować cały czas, przerywany to taki, w którym po określonym czasie pracy potrzebna jest przerwa. W zależności od potrzeb i oczekiwań pacjenta oraz jego rodziny można wybrać nebulizator z przerywanym trybem pracy, lub ciągłym. Ten ostatni polecany jest osobom, które wykonują dużo nebulizacji lub w rodzinie jest kilka osób (np.: dzieci), u których nebulizacje będzie się wykonywało jeden po drugim.
• Głośność nebulizatorów jest różna i w zależności od potrzeb i oczekiwań warto na ten parametr także zwracać uwagę, szczególnie u dzieci, które na początku boją się nebulizacji.
• Dodatkowe akcesoria dołączone do nebulizatora – do nebulizatorów dołączone są zazwyczaj różne akcesoria, przykładowo:
  o maseczki bez i z otworami;
  o ustnik;
  o filtry;
  o końcówka do nosa – do irygacji.

O czym należy pamiętać podczas używania nebulizatora?

Aby nebulizacja była skuteczna i bezpieczna konieczne jest wybranie odpowiedniego nebulizatora oraz używanie go zgodnie z wytycznymi producenta. Przede wszystkim należy pamiętać o:

• dokładnym przeanalizowaniu parametrów nebulizatorów i wybraniu właściwego, dopasowanego do potrzeb rodziny – jeżeli występuje problem należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą;
• właściwym dbaniu i konserwacji urządzenia – poprzez regularne mycie, czyszczenie i wymianę filtrów – czynności te określa producent w instrukcji;
• właściwym sposobie przeprowadzania nebulizacji.

Bibliografia:
1. Kamin W., et al. Inhalation solutions — Which ones may be mixed? Physico-chemical compatibility of drug solutions in nebulizers — Update 2013, Journal of Cystic Fibrosis, 2014, 13, 3, 243-250
2. Sybilski A.J., I in. Nebulizacja praktyczna w pytaniach i odpowiedziach, Terapia, 2015, 2 , 234, 4-9
3. www.aerozoloterapia.pl
4. Konrad Tuszyński, i in.: Które leki (Pulmicort, Berodual, Ventolin, Atrovent, itd.) można mieszać w jednej nebulizacji? portal opieka.farm