Objawy, przyczyny i najskuteczniejsze sposoby na zaparcia

Czym są zaparcia?

O zaparciach mówimy, kiedy wypróżnienia, oddawane z wysiłkiem, pojawiają się 2 razy w tygodniu lub rzadziej. Często z towarzyszącym uczuciem niepełnego wypróżnienia [1,2].

Najczęstsze przyczyny zaparć można podzielić na dwie kategorie:

• nieorganiczne przyczyny zaparć, czyli nieodpowiednia dieta, składająca się głównie z ubogiej w błonnik i wysoko przetworzonej żywności, ale również siedzący tryb życia (połączony z niskim poziomem aktywności fizycznej), zaburzenia psychiczne (np. depresja, przewlekły stres), niektóre leki (np. antydepresyjne, przeciwbólowe);
• organiczne przyczyny zaparć, czyli zaburzenia metaboliczne (cukrzyca, niedoczynność tarczycy) oraz schorzenia nerwowo-mięśniowe (choroba Parkinsona, SN).

Co wpływa na występowanie zaparć?

Częściej diagnozuje się zaparcia:

• w starszym wieku
• w ciąży
• przy wielolekowości [1].

Jak leczyć zaparcia?

Leczenie zaparć opiera się w pierwszej kolejności na metodach naturalnych. Jeśli one nie pomagają włącza się do terapii leki. [2,3,4].

Najskuteczniejsze sposoby na zaparcia można podzielić na dwie główne kategorie:

• naturalne sposoby na zaparcia, obejmujące zwłaszcza zwiększone spożycie błonnika pokarmowego, wzrost spożycia płynów oraz zwiększenie aktywności fizycznej;
• farmakologiczne sposoby na zaparcia, obejmujące leki osmotyczne (wlewki doodbytnicze), leki poślizgowe (czopki), leki drażniące (bisakodyl, sennozydy) oraz leki pęczniejące (babka lancetowata).

Dlaczego naturalne sposoby na zaparcia mogą nie wystarczyć?

Stosowanie metod naturalnych wymaga od pacjentów dużego zaangażowania, wiąże się z koniecznością zwiększenia aktywności fizycznej i spożywania większej ilości płynów w przypadku zażywania błonnika pokarmowego. Z tego powodu, ale i z braku czasu na wprowadzenie w harmonogram dnia prawidłowego rytmu wypróżnień takie sposoby leczenia często kończą się niepowodzeniem i należy wprowadzić terapię farmakologiczną.[4].

Część leków stosowanych w leczeniu zaparć stosuje się doustnie, a inne doodbytniczo. Podanie doodbytnicze (miejscowe) jest szczególnie odpowiednim rozwiązaniem dla:

• osób starszych, które mają często problemy z połykaniem, równolegle przyjmują wiele leków i przyjmują małą ilość płynów;
• osób przed zabiegami endoskopowymi w celu oczyszczenia;
• kobiet w ciąży - przed i po porodzie (nie wszystkie grupy preparatów można jednak stosować w tym okresie);
• osób oczekujących skutecznego efektu przeczyszczającego w ściśle określonym, zwykle krótkim czasie;
• jako alternatywę dla środków doustnych przy ich nieskuteczności [5,7,9,10].

Jakie objawy zaparć powinny zaniepokoić pacjenta?

Częste objawy towarzyszące zaparciom (np. brak apetytu, ból brzucha, wzdęcia czy też uczucie niepełnego wypróżnienia) nie muszą skłaniać do skorzystania z konsultacji lekarskiej, wystarczy, żeby pacjent skorzystał z pomocy w aptece. Natomiast objawy zaparć, które powinny skłonić pacjenta do wizyty u lekarza, są następujące:

• utrata masy ciała i ogólne osłabienie;
• gorączka;
• objawy świadczące o utracie krwi (niedokrwistość, krwawienia z odbytu);
• objawy świadczące o zaburzeniach neurologicznych i endokrynologicznych;
• występowanie w rodzinie raka jelita grubego;
• powtarzające się cyklicznie zaparcia (zwłaszcza w wieku starszym).

Jako metodę walki z okresowymi zaparciami można stosować lek Microlax® w postaci mikrowlewki doodbytniczej. Najważniejsze zalety produktu to:

• najmniejsza objętość płynu do jednorazowego podania - tylko 5 ml;
• przewidywalny, szybki czas działania (5-20 minut);
• wystarczy już 1 dawka [14].
• zapewnia łatwą i dyskretną aplikację.

Zawarte w leku związki (sorbitol, cytrynian sodu, laurylosulfooctan sodu) zmiękczają stolec i wywołują szybki efekt defekacji. Taki mechanizm działania może być skutecznie wykorzystywany w ramach przeczyszczenia w przypadku okresowych, sporadycznych zaparć, przed zabiegami, a także w trakcie ciąży**.

*Jedyny roztwór doodbytniczy podawany w małej objętości (5 ml) wg Urzędowego Wykazu Produktów Leczniczych dopuszczonych do obrotu w Polsce z dn.05.06.2019 i CHPL roztworów doodbytniczych

**brak badań u kobiet w ciąży, ze względu na ograniczone wchłanianie produktu nie przewiduje się niekorzystnego wpływu w razie stosowania w czasie ciąży.

Literatura:

1. Praktyczne zasady postępowania w zaparciach u dorosłych, Hermann Jacek, Kościński Tomasz, Drews Michał, Ginekol Pol. 2012, 83, 849-853

2. Przewlekłe zaparcia – niedoceniany problem kliniczny, Jarosław Daniluk, Varia Medica 2018, tom 2, Nr 4, str. 286-296

3. Zaparcie w wieku podeszłym – odrębności diagnostyczne i terapeutyczne, Tomasz Sikorski, Postępy Nauk Medycznych, t. XXIV, nr 5, 2011

4. Praktyczne aspekty leczenia zaparć stolca u dzieci, Żaneta Malczyk Anna Jarzumbek, Jarosław Kwiecień, Katarzyna Ziora, Pediatr Med. ROdz 2014, 10(1), p. 55-60

5. https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/jelitogrube/74266,zaparcia-czynnosciowe

6. Constipation, Australian Medicines Handbook, 2016

7. Charakterystyka Produktu Leczniczego Enema

8. Postacie leków pediatrycznych. Część I. Wymagania i podstawowe problemy – dawkowanie, połykanie, smak, Monika Muśko, Małgorzata Sznitowska, Farm Pol, 2010, 66(3): 215-220

9. Assessment and treatment options for patients with constipation, Alison Bardsley, British Journal of Nursing, 2017, Vol 26, No 6

10. Treatment of constipation, Bowel Care, Clinical Practice Guideline, King Edward Memorial Hospital

11. Long term treatment with stimulant laxatives – clinical evidence for effectiveness and safety, Mia Noergaard, Jon Traerup Andersen, Espen Jimenez-Solem, Mikkel Bring Christensen, Scandinavian Journal of Gastroenterology, 2018

12. https://www.mp.pl/pacjent/objawy/50664,zaparcia

13. Nowości I modyfikacje wKryteriach Rzymskich IV, Agata Mulak, Adam Smereka, Leszek Paradowski, Gastroenterologia Kliniczna, 2016, tom 8, nr 2, 52-61

14. Charakterystyka Produktu Leczniczego Microlax