Osteoporoza - przyczyny, badania, leczenie

Czynniki ryzyka osteoporozy

Osteoporoza jest chorobą, która wynika z utraty masy kostnej i pogorszenia jakości kości, co prowadzi do zwiększonego ryzyka złamań. Przyczyny osteoporozy to między innymi: niedobór witaminy D, czynniki genetyczne i zmiany hormonalne, palenie papierosów, niewystarczająca aktywność fizyczna czy inne choroby i stosowane w związku z nimi leki. Wraz z wiekiem wzrasta ryzyko osteoporozy. Osoby starsze mają większą tendencję do utraty masy kostnej i osłabienia kości. Na osteoporozę są częściej narażone kobiety, szczególnie panie w okresie menopauzy, kiedy występuje gwałtowna utrata masy kostnej z powodu zmniejszenia poziomu hormonów estrogenowych. Ryzyko osteoporozy zwiększa także genetyka i historia zdrowotna - jeśli w rodzinie występowały przypadki osteoporozy, zwiększa się ryzyko jej wystąpienia u pozostałych członków rodziny, a niska masa kostna w okresie dzieciństwa, młodości i wczesnej dorosłości może predysponować do osteoporozy w późniejszym życiu. Wśród czynników ryzyka wymienia się także niedobory składników odżywczych – w szczególności kluczowej dla zdrowia kości witaminy D i wapnia. Na zrzeszotnienie kości, jak wymiennie nazywana jest osteoporoza, wpływ mają również choroby (zapalenie stawów, cukrzyca, nadczynność tarczycy) i przyjmowane w związku z nim leki, jak również niehigieniczny tryb życia – palenie papierosów, nadużywanie alkoholu i brak systematycznej aktywności fizycznej może mieć wpływ na utratę masy kostnej. Osoby z większym ryzykiem osteoporozy lub z obecnością objawów powinny skonsultować się z lekarzem, aby przeprowadzić odpowiednie badania diagnostyczne i podjąć działania profilaktyczne lub lecznicze w celu zmniejszenia ryzyka złamań i komplikacji związanych z osteoporozą.

Objawy osteoporozy

Osteoporoza w początkowym stadium zazwyczaj nie powoduje objawów. Często choroba rozwija się bez wyraźnych oznak, dlatego nazywana jest "cichym złodziejem kości". Objawy osteoporozy mogą pojawić się gdy kości osłabną na tyle, że stają się bardziej podatne na złamania. Wśród potencjalnych objawów choroby wymienia się: objawy bólowe osteoporozy - np. ból pleców, złamania kości, zmniejszenie wzrostu oraz lordozę.

Osteoporoza - objawy bólowe: ból w okolicach pleców może być jednym z wcześniejszych objawów osteoporozy, zwłaszcza w przypadku złamań kręgosłupa. Ból może być łagodny lub nasilony, może zaostrzać się podczas dźwigania ciężkich przedmiotów lub po prostu podczas wykonywania codziennych czynności.

• Złamania kości: osteoporoza zwiększa ryzyko złamań kości, szczególnie w miejscach narażonych na uszkodzenia, takich jak biodra, nadgarstki, kręgosłup i kości ramion.
• Spowolnienie wzrostu: osoby z zaawansowaną osteoporozą mogą doświadczyć utraty wzrostu w wyniku złamań kręgosłupa i powstawania tzw. "wklęśnięć" na skutek osłabienia kości kręgosłupa.
• Lordoza: zaawansowana osteoporoza może prowadzić do utraty elastyczności kręgosłupa, co powoduje postawę wygięcia do przodu.

Osteoporoza może przez wiele lat nie dawać żadnych objawów, dlatego prawidłowo postawiona diagnoza oparta jest na badaniach densytometrycznych (DXA) oceniających gęstość mineralną kości. Wczesne wykrycie i odpowiednie zarządzanie osteoporozą mogą pomóc w uniknięciu poważnych powikłań i złamań kości.

Diagnostyka osteoporozy

Proces diagnozowania osteoporozy obejmuje zazwyczaj wywiad medyczny, badanie fizykalne, badanie densytometryczne, interpretację wyników i rozpoznanie. Lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad medyczny, pytając o objawy, historię chorób, stosowane leki oraz obecność czynników ryzyka osteoporozy. Podczas badania fizykalnego ocenia postawę ciała i szuka ewentualnych oznak złamań, a w przypadku podejrzenia osteoporozy kieruje pacjenta na badanie densytometryczne. Badanie densytometryczne (DXA) to podstawowe badanie na osteoporozę, podczas którego pacjent leży na stole, a niewielka ilość promieni rentgenowskich przechodzi przez ciało, mierząc gęstość mineralną kości w określonych miejscach, najczęściej w odcinku lędźwiowym kręgosłupa i biodrach. Otrzymany wynik badania jest porównywalny z grupą kontrolną, do której należą pacjenci z przedziału wiekowego 20-30 lat, u których gęstość kości jest najwyższa i oznaczany jako wskaźnik T. Porównanie wyniku z grupą kontrolną w wieku pacjenta oznaczany jest jako wskaźnik Z. Według Światowej Organizacji Zdrowia jeśli wskaźnik T na wyniku wynosi: od +1 do -1 – wszystko jest w normie, od -1,1 do -2,4 – pacjent może mieć osteopenię, -2,5 lub mniej – pacjent może mieć osteoporozę, -2,5 lub poniżej i wystąpiło u badanego jedno i więcej złamań, to sygnał ciężkiej osteoporozy. W niektórych przypadkach, jeśli wyniki badania DXA są wątpliwe lub istnieją inne czynniki ryzyka osteoporozy, lekarz może zlecić dodatkowe badania lub testy laboratoryjne w celu wykluczenia innych przyczyn utraty masy kostnej.

Metody leczenia osteoporozy

Czy osteoporoza jest groźna? Czy osteoporoza jest wyleczalna? To pierwsze pytania zdiagnozowanego pacjenta. Niestety, osteoporoza nie jest w pełni wyleczalna. Jednak istnieją dostępne metody i środki zaradcze, które mogą pomóc w kontrolowaniu postępu choroby, zmniejszeniu ryzyka złamań oraz poprawie ogólnej jakości życia pacjenta.

Leki na osteoporozę takie jak bifosfoniany (alendronian, risedronian, ibandronian, zoledronian) zmniejszają tempo rozpadu kości.

Zastrzyki - nowoczesne leczenie osteoporozy. Zaawansowane przypadki osteoporozy mogą wymagać stosowania zastrzyków. Denosumab to zastrzyki na osteoporozę podawane co sześć miesięcy. Lek biologiczny w zastrzyku Prolia hamuje działanie komórek zwanych osteoklastami, odpowiedzialnych za resorpcję kości. Prolia jest stosowany u osób z dużym ryzykiem złamań lub u tych, którzy nie tolerują innych leków przeciw osteoporozie. W momencie publikacji artykułu Prolia jest w Polsce lekiem refundowanym (30% lub bezpłatnie dla seniorów).

Suplementy na osteoporozę - pacjenci z osteoporozą często otrzymują suplementy z wapnia i witaminy D, które są niezbędne do budowy i utrzymania mocnych kości. Dawkowanie będzie zależeć od diety, poziomu aktywności fizycznej i ogólnego stanu zdrowia pacjenta. •

Terapia hormonalna to opcja dla niektórych kobiet w okresie menopauzy. Leki hormonalne mogą pomóc w utrzymaniu gęstości kości.

Aktywność fizyczna jest kluczowym elementem leczenia i zapobiegania osteoporozie. Ćwiczenia siłowe mogą pomóc zwiększyć siłę kości, poprawić równowagę i zmniejszyć ryzyko upadków i złamań.

Zdrowa dieta bogata w białko, wapń i witaminę D jest kluczowa dla zdrowia kości. Ważne jest także ograniczenie spożycia alkoholu i kofeiny, które mogą wpływać na zdolność organizmu do absorpcji wapnia.

Porzucenie nałogów - palenie tytoniu i nadmierne spożycie alkoholu mogą przyspieszać utratę masy kostnej, zwiększając ryzyko osteoporozy.

Decyzje dotyczące leczenia osteoporozy powinny być podejmowane indywidualnie, z uwzględnieniem ogólnego stanu zdrowia pacjenta, ryzyka złamań i potencjalnych skutków ubocznych leków. Poradnia osteoporozy to miejsce, gdzie znajdziemy wykwalifikowanych pracowników służby zdrowia, którzy udzielą profesjonalnych wskazówek dotyczących leczenia osteoporozy.

Zagrożenia wynikające z nieprawidłowego leczenia osteoporozy

Nieprawidłowe leczenie osteoporozy lub brak leczenia może prowadzić do różnych powikłań i zagrożeń dla zdrowia. Główne zagrożenia wynikające z nieprawidłowego leczenia osteoporozy to: złamania kości, utrata niezależności i pogorszenie jakości życia, przewlekły ból, a nawet niepełnosprawność. Osteoporoza zwiększa ryzyko złamań kości, zwłaszcza kręgosłupa, biodra, nadgarstka i kości ramienia. Złamania te mogą być bolesne, wymagać hospitalizacji i ograniczać mobilność. Złamania kości, szczególnie szyjki kości udowej, mogą znacznie ograniczyć zdolność pacjenta do samodzielnego funkcjonowania. Osoby z osteoporozą, które doświadczają złamań, mogą wymagać opieki lub rehabilitacji, co wpływa na jakość ich życia i niezależność. Złamania kręgosłupa i inne powikłania związane z osteoporozą mogą powodować przewlekły ból, który wpływa na samopoczucie i komfort życia pacjenta. W cięższych przypadkach osteoporozy, zwłaszcza jeśli dochodzi do wielu złamań, pacjent może stać się niepełnosprawny i ograniczony w codziennych czynnościach.

Profilaktyka osteoporozy

Profilaktyka osteoporozy obejmuje szereg działań mających na celu utrzymanie mocnych i zdrowych kości oraz minimalizację ryzyka utraty masy kostnej.

Zbilansowana dieta: spożywanie zróżnicowanych produktów dostarczających nie tylko wapnia, ale także innych składników odżywczych, takich jak magnez, fosfor, witaminy K i C, to codzienne wsparcie zdrowia kości.

Regularna aktywność fizyczna: ćwiczenia oporowe przyczynią się do wzrostu masy kostnej.

Unikanie czynników ryzyka: ograniczenie spożycie alkoholu i kawy oraz unikanie palenia papierosów może zapobiec utracie masy kostnej.

Regularne badania i konsultacje lekarskie: kontrola masy kostnej jest kluczowa szczególnie u kobiet po menopauzie oraz u osób w podeszłym wieku.

Bezpieczny styl życia: zalecana jest szczególna ostrożna i unikanie upadków i obrażeń, ponieważ złamania kości mogą być szczególnie poważne u osób z osteoporozą.