Rak trzustki - jak powstaje, jakie daje objawy i w jaki sposób wygląda leczenie?

Co przyczynia się do rozwoju raka trzustki? Bezpośrednie przyczyny raka trzustki nie są poznane, natomiast w praktyce wyróżnia się kilka elementów i okoliczności sprzyjających jego rozwojowi. Wśród czynników ryzyka zachorowania na raka trzustki można wyróżnić:

• palenie tytoniu i wyrobów tytoniowych - szacuje się, że nałóg ten przyczynia się do około 1/4 zachorowań na nowotwór trzustki;
• niewłaściwa dieta, bogata zwłaszcza w mięso i tłuszcze zwierzęce, takie jak masło czy smalec;
• otyłość oraz cukrzyca - znacznie obciążające trzustkę;nadużywanie alkoholu oraz powiązane z nim przewlekłe zapalenie trzustki;
• obciążenie genetyczne - chorzy z mutacjami genów BRCA1, APC oraz mutacjami odpowiedzialnymi za zwiększone ryzyko występowania raka jelita grubego są bardziej narażeni na zachorowanie na raka trzustki, niż osoby bez tych mutacji.

Objawy raka trzustki

Diagnoza raka trzustki następuje zwykle w późnym stadium choroby - wynika to z faktu, że początkowo nowotwór nie daje czytelnych i wyraźnych symptomów u większości chorych. Niemniej, u niektórych pacjentów wczesne objawy raka trzustki to między innymi stolce tłuszczowe (które trudno jest spłukać w toalecie i wydzielają silny, nieprzyjemny zapach), ogólne osłabienie organizmu, utrata apetytu, uczucie rozpierania i bolesność w górnej części brzucha, a także szybkie nasycanie się nawet po niewielkich posiłkach. Z kolei wśród późnych objawów raka trzustki można wyróżnić:

• bóle pleców i brzucha, dające wrażenie rozpierania lub ucisku w okolicach pępka i w obszarze kręgosłupa lędźwiowego;
• nagłą utrata masy ciała - widoczną i w krótkim czasie, bez stosowania diety czy wysiłku fizycznego;
• żółtaczkę o niewyjaśnionym pochodzeniu oraz swędzenie skóry;
• choroby towarzyszące, które mogą być zarówno spowodowane rakiem trzustki, jak i stanowić jego konsekwencje - mowa tu przede wszystkim o cukrzycy czy o zakrzepicy żylnej;
• biegunki o niewyjaśnionym pochodzeniu, rozwój choroby wrzodowej żołądka, rozchwiana gospodarka cukrowa w organizmie.

Jak wyglada diagnostyka raka trzustki?

Diagnostyka raka trzustki wymaga przeprowadzenia wielu badań obrazowych - także wysoce specjalistycznych, w celu ustalenia nie tylko umiejscowienia guza, ale również obszarów jego naciekania, lokalizacji ewentualnych przerzutów, a także stwierdzenia, czy guz ma charakter zewnątrzwydzielniczy (to jest utworzył się w obszarze odpowiedzialnym za produkcję soku trzustkowego uwalnianego na zewnątrz narządu) czy wewnątrzwydzielniczy (innymi słowy - dokrewny, utworzony z komórek znajdujących się wewnątrz narządu). Wśród badań diagnostycznych w kierunku raka trzustki można wyróżnić:

• USG jamy brzusznej i tomografię komputerową tego obszaru;
• badania z wykorzystaniem endoskopu (czyli giętkiego, cienkiego przyrządu wprowadzanego poprzez jamę ustną do organizmu pacjenta w celu uwidocznienia struktur guza). Badania z endoskopem wykonuje się z uprzednim podaniem środka kontrastowego lub bez;
• różne rodzaje badania z wykorzystaniem rezonansu magnetycznego.

Oczywiście w diagnostyce raka trzustki rolę odgrywa także wywiad rodzinny, badania dotyczące mutacji genetycznych (wspomnianych powyżej w sekcji o czynnikach ryzyka choroby) oraz szereg innych testów - między innymi badania krwi czy poziomu glukozy.

Jak walczyć z rakiem trzustki? Leczenie nowotworu

Leczenie raka trzustki jest skomplikowanym procesem i zawsze dobiera się je w zależności od stanu pacjenta (niektórzy chorzy nie mogliby być poddani operacji ze względu na kondycję organizmu i stan zdrowia), a także na stadium choroby nowotworowej. Najważniejszym elementem terapii wydaje się być oczywiście leczenie chirurgiczne, przy czym wycięcie guza w obszarze trzustki jest dość trudne i obarczone wysokim ryzykiem powikłań ze względu na umiejscowienie w tej lokalizacji wielu ważnych i dużych naczyń krwionośnych - choćby żyły wrotnej czy aorty. Najlepsze efekty daje leczenie chirurgiczne guza o niewielkich rozmiarach, umiejscowionego wewnątrz struktur trzustki, bez niebezpiecznego naciekania komórek rakowych i bez przerzutów.

Leczenie uzupełniające do leczenia chirurgicznego to oczywiście radio- i chemioterapia, podawane w protokołach dostosowanych do stanu zdrowia pacjenta. Często w przypadku raku trzustki odstępuje się od resekcji nowotworu i wdraża się leczenie paliatywne - mające na celu poprawę komfortu życia chorego.

Zapobieganie i profilaktyka raka trzustki

Profilaktyka raka trzustki obejmuje przede wszystkim te działania, które można podjąć w celu zniwelowania lub kontroli czynników ryzyka. Chodzi tu przede wszystkim o zaprzestanie palenia tytoniu, wyleczenie alkoholizmu lub znaczące ograniczenie spożycia alkoholu w przypadku picia „okazjonalnego”, a także zadbanie o dietę oraz redukcję nadwagi czy otyłości. Codzienny jadłospis powinien zostać zredukowany o duże ilości mięsa (zwłaszcza czerwonego) i tłuszczy zwierzęcych, które można zastąpić mięsem chudych ryb lub roślinnymi alternatywami, a także tłuszczami roślinnymi. Dodatkowo osoby mające świadomość obciążenia genetycznego (mutacje wspomnianych powyżej genów) powinny wykonywać kontrolne badania obrazowe jamy brzusznej (USG) w celu szybkiego wykrycia ewentualnych zmian w trzustce.

Źródła:

A. Rogowska, Gruczolakorak trzustki [w:] Postępy Nauk Medycznych 2/2009, Czytelnia Medyczna Borgis

dr n. med. W. Wysocki, Nowotwory złośliwe trzustki [w:] Medycyna Praktyczna, 04.02.2021

Rak trzustki - pierwsze objawy choroby [w:] Portal onkologiczny zwrotnikraka.pl