Wirus RSV - przyczyny, objawy, leczenie zakażenia RSV

Wirus RSV - co to jest?

O zakażeniu tym patogenem słyszy się coraz częściej, jednak wiele osób zastanawia się, co to jest wirus RSV. Jest to wirus RNA należący do rodziny paramyksowirusów. Powoduje infekcje górnych i dolnych dróg oddechowych, które mogą przebiegać łagodnie, jak zwykłe przeziębienie, lub prowadzić do ciężkich powikłań, takich jak zapalenie oskrzeli czy płuc. Do zakażenia dochodzi najczęściej wśród dzieci przebywających w żłobkach i przedszkolach.

Przyczyny zakażenia wirusem RSV

RSV jest wirusem RNA należącym do rodziny paramyksowirusów. Rozprzestrzenia się głównie drogą kropelkową oraz przez kontakt z zakażonymi powierzchniami. Do zakażenia dochodzi najczęściej w sezonie jesienno-zimowym, gdy wirusy dróg oddechowych są szczególnie aktywne.

Do czynników sprzyjających infekcji RSV należą:

• bliski kontakt z zakażonymi osobami,
• przebywanie w zatłoczonych miejscach (żłobki, przedszkola, szpitale),
• dotykanie skażonych powierzchni i przenoszenie wirusa na błony śluzowe,
• osłabiona odporność (wcześniactwo, choroby przewlekłe, starszy wiek),
• niska masa urodzeniowa i niepełna dojrzałość układu oddechowego u niemowląt.

Po wniknięciu do organizmu RSV namnaża się w komórkach nabłonka dróg oddechowych, prowadząc do ich uszkodzenia i wywołując stan zapalny.

Zakażenie RSV u dzieci

Infekcje RSV są najczęstszą przyczyną hospitalizacji niemowląt w pierwszym roku życia. W większości przypadków objawy przypominają zwykłe przeziębienie, jednak wirus RSV u dzieci najmłodszych może prowadzić do ciężkiego zapalenia oskrzelików i niewydolności oddechowej. RSV może również prowadzić do długoterminowych konsekwencji, takich jak zwiększone ryzyko astmy i nawracających infekcji dróg oddechowych.

Szczególnie narażone są wcześniaki, niemowlęta z chorobami serca lub przewlekłymi chorobami płuc oraz dzieci z obniżoną odpornością. Warto więc wiedzieć co to jest RSV u dzieci oraz kiedy może stwarzać największe zagrożenie. W niektórych przypadkach konieczna może być hospitalizacja.

Zakażenie RSV u dorosłych

U zdrowych dorosłych zakażenie RSV zwykle przebiega łagodnie i przypomina przeziębienie. Jednak u osób starszych oraz pacjentów z chorobami przewlekłymi, takimi jak POChP, astma czy niewydolność serca, RSV wirus może prowadzić do poważnych powikłań, w tym zapalenia płuc i zaostrzenia istniejących chorób układu oddechowego.

Osoby dorosłe mogą również stanowić źródło zakażenia dla niemowląt i dzieci, dlatego w sezonie infekcyjnym kluczowe jest zachowanie higieny i unikanie kontaktu z najmłodszymi, jeśli występują objawy przeziębienia.

Wirus RSV - objawy

Mimo, że objawy RSV mogą być podobne u dzieci i dorosłych, w przypadku najmłodszych pacjentów mogą mieć zdecydowanie cięższy przebieg. Warto więc znać wirusa RSV - co to za choroba, jakie daje objawy oraz jak wygląda leczenie.

RSV - objawy u dzieci

Objawy RSV u dzieci mogą obejmować:

• katar i zatkany nos – prowadzi do trudności w oddychaniu przez nos, co jest szczególnie uciążliwe u niemowląt, które nie potrafią oddychać ustami. Może to powodować rozdrażnienie dziecka i utrudniać sen.
• suchy lub mokry kaszel – początkowo jest suchy i drażniący, ale z czasem może przejść w kaszel mokry, z odkrztuszaniem wydzieliny. Długotrwały kaszel może powodować zmęczenie i podrażnienie gardła.
• świszczący oddech – wynika ze zwężenia dróg oddechowych na skutek stanu zapalnego i nagromadzenia wydzieliny. Często słychać charakterystyczny świst podczas wydechu.
• trudności w oddychaniu (przyspieszony oddech, poruszanie skrzydełkami nosa) – dziecko może oddychać szybciej niż zwykle, a dodatkowo angażować dodatkowe mięśnie oddechowe. W cięższych przypadkach widoczne jest zapadanie się przestrzeni międzyżebrowych.
• gorączka (nie zawsze występuje) – u niektórych dzieci temperatura ciała może wzrosnąć do 38–39°C, co jest naturalną reakcją obronną organizmu. U najmłodszych niemowląt infekcja RSV może jednak przebiegać bez wyraźnej gorączki.
• problemy z karmieniem i apatią – zatkany nos i osłabienie sprawiają, że dziecko ma trudności ze ssaniem piersi lub butelki. Może to prowadzić do odwodnienia i dalszego pogorszenia stanu zdrowia.
• sinica ust i palców w cięższych przypadkach – wskazuje na niedotlenienie organizmu i jest stanem alarmowym wymagającym pilnej interwencji medycznej. Występuje, gdy wirusowa infekcja powoduje znaczące upośledzenie oddychania.

Wirus RSV u dorosłych - objawy

Objawy RSV u dorosłych mogą obejmować:

• katar i ból gardła – wydzielina z nosa może być wodnista na początku, a później gęstnieć, co prowadzi do zatkania nosa. Ból gardła wynika z podrażnienia błony śluzowej przez wirusa i może utrzymywać się przez kilka dni.
• kaszel – początkowo suchy i drażniący, ale w późniejszym etapie infekcji może przejść w mokry z odkrztuszaniem śluzu. U osób starszych lub z osłabioną odpornością kaszel może utrzymywać się przez dłuższy czas i prowadzić do powikłań, takich jak zapalenie oskrzeli.
• stan podgorączkowy lub gorączka – większość dorosłych doświadcza jedynie niewielkiego wzrostu temperatury ciała, który zazwyczaj nie przekracza 38°C. W niektórych przypadkach, zwłaszcza u osób starszych lub z chorobami przewlekłymi, gorączka może być wyższa i trwać dłużej.
• uczucie zmęczenia – RSV wirus obciąża organizm, powodując osłabienie i senność. Zmęczenie może utrzymywać się nawet po ustąpieniu innych objawów, zwłaszcza u osób z obniżoną odpornością.
• świszczący oddech u osób z chorobami płuc – wirus może wywoływać skurcz oskrzeli, co prowadzi do charakterystycznego świstu przy oddychaniu. Szczególnie narażone są osoby cierpiące na astmę, POChP czy inne przewlekłe choroby układu oddechowego, u których infekcja RSV może powodować nasilenie objawów choroby podstawowej.

Wirus RSV - jak leczyć?

Nie istnieje specyficzny lek przeciwwirusowy dla zakażenia RSV. Leczenie polega na łagodzeniu objawów i wspieraniu organizmu w walce z infekcją, co jest szczególnie istotne w przypadku małych dzieci i osób starszych. W większości przypadków choroba ma łagodny przebieg, ale u pacjentów z grupy ryzyka może prowadzić do poważnych powikłań. Wczesne rozpoznanie i odpowiednia opieka mogą zapobiec konieczności hospitalizacji.

Leczenie domowe:

• nawilżanie powietrza w pomieszczeniu – suche powietrze może nasilać kaszel i podrażnienie dróg oddechowych. Użycie nawilżacza lub rozwieszenie mokrych ręczników w pokoju może pomóc w złagodzeniu objawów.
• częste oczyszczanie nosa solą fizjologiczną – pomaga usunąć zalegającą wydzielinę i ułatwia oddychanie, szczególnie u niemowląt. W przypadku małych dzieci warto stosować aspiratory do nosa, aby zapobiec trudnościom z oddychaniem i karmieniem.
• odpowiednie nawodnienie organizmu – picie dużej ilości płynów rozrzedza wydzielinę w drogach oddechowych i zapobiega odwodnieniu. U niemowląt i małych dzieci należy zwracać uwagę na oznaki odwodnienia, takie jak zmniejszona liczba mokrych pieluch.
• podawanie leków przeciwgorączkowych (paracetamol, ibuprofen) – pomaga obniżyć gorączkę i złagodzić dolegliwości bólowe. Nie należy jednak stosować leków bez konsultacji z lekarzem, zwłaszcza u niemowląt poniżej trzeciego miesiąca życia.
• unikanie dymu tytoniowego i innych substancji drażniących – dym papierosowy i inne zanieczyszczenia powietrza mogą pogorszyć stan zapalny dróg oddechowych i nasilić objawy. Osoby palące powinny ograniczyć kontakt z dziećmi i unikać palenia w ich otoczeniu.

Leczenie szpitalne (w ciężkich przypadkach):

Wirus RSV u dzieci (szczególnie najmłodszych), a także osób starszych i z obniżoną odpornością może w niektórych przypadkach doprowadzić do konieczności hospitalizacji. Wśród stosowanych procedur medycznych znajdują się:

• tlenoterapia – konieczna w przypadku trudności z oddychaniem i niedotlenienia organizmu. Stosuje się ją u pacjentów, u których saturacja krwi jest niepokojąco niska.
• nawadnianie dożylne – u niemowląt i małych dzieci z ciężką infekcją RSV, które mają problemy z przyjmowaniem płynów, konieczne jest podawanie kroplówek. Zapobiega to odwodnieniu i wspiera organizm w walce z infekcją.
• podanie leków rozszerzających oskrzela, jeśli występuje obturacja – u dzieci z silnym świszczącym oddechem lub obturacją dróg oddechowych stosuje się leki wziewne. Mogą one przynieść ulgę i ułatwić oddychanie, choć ich skuteczność w zakażeniu RSV jest ograniczona.

Dzięki odpowiedniej opiece większość przypadków zakażenia virus RSV ustępuje samoistnie w ciągu 1–2 tygodni. W przypadku ciężkiego przebiegu kluczowe jest szybkie rozpoznanie objawów alarmowych i konsultacja z lekarzem.

Grypa a RSV - jak odróżnić infekcję RSV od grypy?

Zarówno RSV virus, jak i wirus grypy atakują układ oddechowy, ale różnią się przebiegiem klinicznym. Kluczowe różnice dotyczą tempa rozwoju objawów, rodzaju dolegliwości oraz grup ryzyka najbardziej narażonych na powikłania.

RSV:

• częściej powoduje zapalenie oskrzelików i oskrzeli – u niemowląt i małych dzieci może prowadzić do poważnych trudności w oddychaniu i konieczności hospitalizacji. U dorosłych zwykle przebiega łagodniej, ale może nasilać objawy przewlekłych chorób płuc.
• wywołuje świszczący oddech i trudności w oddychaniu u dzieci – wynika to z nagromadzenia gęstej wydzieliny i zwężenia dróg oddechowych. W cięższych przypadkach może dojść do niedotlenienia, objawiającego się sinicą ust i palców.
• objawy rozwijają się stopniowo – pierwsze symptomy przypominają zwykłe przeziębienie, a dopiero po kilku dniach nasilają się do postaci kaszlu i duszności. Powolny rozwój infekcji może utrudniać jej wczesne rozpoznanie.
• kaszel może utrzymywać się długo po ustąpieniu innych symptomów – u niektórych pacjentów może trwać nawet kilka tygodni, zwłaszcza jeśli infekcja wywołała stan zapalny oskrzeli. Przewlekły kaszel może być uciążliwy, ale zwykle nie wymaga specjalistycznego leczenia.

Grypa:

• nagły początek objawów (gorączka, dreszcze, bóle mięśniowe) – w przeciwieństwie do RSV, infekcja grypowa rozwija się bardzo szybko, często w ciągu kilku godzin. Pacjenci nagle odczuwają silne osłabienie, bóle ciała i wysoką gorączkę.
• częściej powoduje bóle głowy i mięśni – to jeden z charakterystycznych objawów odróżniających grypę od RSV. Osoby chore często skarżą się na silny ból w okolicach skroni i uczucie ogólnego „łamania w kościach”.
• kaszel i gorączka występują niemal równocześnie – w grypie oba objawy pojawiają się niemal od początku infekcji i są zwykle bardzo nasilone. U małych dzieci kaszel może być męczący i prowadzić do odruchów wymiotnych.
• u dzieci może prowadzić do powikłań, takich jak zapalenie ucha środkowego – wynika to z łatwego rozprzestrzeniania się wirusa z górnych dróg oddechowych do ucha. W skrajnych przypadkach może dojść także do zapalenia płuc lub zaostrzenia astmy.

W celu potwierdzenia rodzaju zakażenia można wykonać testy diagnostyczne, np. szybkie testy antygenowe lub PCR. Są one dostępne w aptekach i pozwalają na precyzyjne określenie przyczyny infekcji, co ma znaczenie dla dalszego leczenia. Przykładem dostępnych testów są: Fluorecare Test Combo Antygenów 4w1, COVID-19, Grypa AB, RSV, Test Combo Antygen na grypę A B+COVID-19 RSV, Cordx Influenza A/B, Covid-19/RSV Combo Ag Test i wiele innych.

Szczepienia na wirus RSV

Do niedawna nie istniały ogólnodostępne szczepionki przeciwko RSV. Obecnie dostępne są dwa sposoby ochrony przed wirusem:

• Paliwizumab – przeciwciało monoklonalne podawane dzieciom z grupy wysokiego ryzyka (wcześniakom, dzieciom z wadami serca i przewlekłymi chorobami płuc). Nie jest to klasyczna szczepionka, lecz profilaktyczne podanie gotowych przeciwciał.
• Nowe szczepionki dla dorosłych – od 2023 roku dostępne są szczepionki dla osób starszych oraz kobiet w ciąży, które pomagają chronić noworodki przed ciężkim przebiegiem RSV.

Wprowadzenie szczepień na RSV to duży krok w ograniczaniu poważnych powikłań związanych z tym wirusem, zwłaszcza wśród noworodków i seniorów.

RSV to wirus, który u większości ludzi powoduje łagodne infekcje, ale może być groźny dla niemowląt, osób starszych i pacjentów z osłabioną odpornością. Objawy infekcji przypominają przeziębienie lub grypę, a leczenie ma charakter objawowy. W cięższych przypadkach konieczna może być hospitalizacja. Profilaktyka, w tym higiena rąk i nowe metody immunoprofilaktyki, są kluczowe w ograniczaniu zakażeń RSV. Warto więc wiedzieć, co to za wirus RSV, aby świadomie podchodzić do wszystkich infekcji układu oddechowego.

Źródła:

1. E. Duszczyk, Zakażenia RSV – objawy, leczenie, powikłania, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-wirusowe/321332,zakazenia-rsv-objawy-leczenie-powiklania [dostęp 27.03.2025]
2. B. Siewert, I. Małecka, E. Talarek i in., Rekomendacje dotyczące profilaktyki biernej zakażenia syncytialnym wirusem oddechowym (RSV) w populacji niemowląt w sezonie 2024/2025. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Wakcynologii, „Pediatria po Dyplomie” 2024, 4