Zioła uspokajające i na zasypianie

Życie w biegu, stres i zdenerwowanie – to nasza codzienność

Niewątpliwie czasy, w których żyjemy są bardzo intensywne. Praca, dom, obowiązki – wszystko na już, wszystko na teraz, wszystko natychmiast i do tego najlepiej jak się tylko da. Ten ciągły bieg, zmęczenie, napięcie, dążenie do doskonałości i spełnianie swoich i innych oczekiwań sprawia, że w pewnym momencie wszystko zaczyna lecieć z rąk, nie układa się tak jak chcemy a dodatkowo jak na złość idzie pod górę. I wtedy dopada nas stres i zdenerwowanie. Czasem jest ono tak duże, że nie wiemy jak sobie z tym poradzić i jak się uspokoić.

Jak radzić sobie ze stresem i zdenerwowaniem?

Tak jak z wieloma rzeczami, tak i ze zmęczeniem, stresem i zdenerwowaniem lepiej zapobiegać niż leczyć. I tu pomocne w codziennym biegu jest wypracowanie sobie sposobów i metod, które dla nas są najlepsze, które z jednej strony pozwolą na odpoczynek, z drugiej strony zapewnią oderwanie się od codziennych trudów i zmagań a z trzeciej strony dadzą możliwość zdjęcia z siebie części obowiązków lub oddelegowania ich na innych.

Niewątpliwie najbardziej istotny w prawidłowym codziennym funkcjonowaniu (nawet w ciągłym biegu i pod presją czasu i oczekiwań) jest sen. Sen pozwala się zregenerować, ułatwia prawidłowe funkcjonowanie w ciągu dnia, daje wytchnienie organizmowi i wyłączenie się z tego codziennego biegu. Dlatego tak ważne jest zadbanie zarówno o ilość jak i jakość snu. Organizm dorosłego człowieka potrzebuje ok 7-8 godzin snu. Oprócz czasu przeznaczonego na sen warto zadbać również o to, aby chodzić spać o regularnych porach, spać w wygodnym, dopasowanym do naszych potrzeb łóżku/materacu oraz ograniczyć zasypianie przy telewizorze czy telefonie. 

Niestety nawet jeżeli dbamy o odpowiednią ilość i jakość snu to zdarza się, że stres i zdenerwowanie nas dopada. Wtedy warto zadbać o pewną odskocznię w postaci hobby i/lub aktywności fizycznej, które nie tylko pozwolą oderwać myśli od problemów dnia codziennego, ale również sprawią, że będziemy lepiej wyglądać i lepiej się czuć a dodatkowo wydzielane w trakcie aktywności fizycznej endorfiny poprawią nam nastrój i humor oraz dodadzą sił do działania. Niezwykle istotne jest także wypracowanie sobie metod i sposobów na relaks – słuchanie ulubionej muzyki, gotowanie, spacer po lesie, odprężająca kąpiel, spotkanie z przyjaciółmi – to wszystko sprawi, że Ty odpoczniesz i oderwiesz się myślami od problemów. Równie istotne jak sen, aktywność fizyczna, hobby czy metody relaksacyjne jest prawidłowe, zróżnicowane odżywianie oraz właściwe nawodnienie organizmu.

Czasem, nawet pomimo naszych wielkich wysiłków i prób ogarniania rzeczywistości, ilość obowiązków, które na siebie przyjmujemy i nakładamy jest dla nas za duża. Warto wtedy zatrzymać się, zastanowić i pomyśleć czy nie udałoby się podzielić tymi obowiązkami z innymi.

Co, jeśli te sposoby już nam nie pomagają?

Niestety czasem jest tak, że ilość codziennych spraw i obowiązków nas przytłacza - pojawiają się problemy – czy to w pracy, czy to w domu i wszystko to prowadzi do stresu i zdenerwowania. Często jest też tak, że stres i zdenerwowanie generuje jeszcze większe problemy. Nie możemy się skupić, jesteśmy rozdrażnieni i niespokojni. I wtedy już te proste sposoby radzenia sobie ze stresem i zdenerwowaniem nie pomagają. Wtedy chcemy czegoś więcej. Chcemy sięgnąć po coś, co sprawi, że się uspokoimy i wrócimy na normalne tory funkcjonowania. Często wtedy, pierwszą naszą myślą jest apteka i „łyknięcie” czegoś uspokajającego z apteki. I rzeczywiście w aptece dostępnych jest dużo produktów, które w sposób łagodny, bezpieczny i skuteczny pozwolą nam się wyciszyć i uspokoić oraz zapanować nad zdenerwowaniem. Są to produkty zawierające surowce roślinne.

Co z apteki pomoże na uspokojenie?

W aptece dostępnych jest dużo produktów działających uspokajająco. Część z tych produktów to leki wydawane tylko i wyłącznie na receptę lekarza. Ale dostępne są również leki OTC i suplementy diety, które działają łagodniej i można po nie sięgnąć w razie konieczności. Mowa tutaj o lekach i suplementach diety zawierających surowce roślinne.

Surowce roślinne o działaniu uspokajającym i przeciwdepresyjnym

Surowców roślinnych (potocznie nazywanych ziołami) o działaniu uspokajającym jest dość sporo. Są one bardzo dobrze poznane, opisane i przebadane. Do najpopularniejszych z nich należy:

• Korzeń kozłka – Korzeń waleriany
• Liść melisy
• Szyszki chmielu
• Ziele passiflory – ziele męczennicy
• Kwiat lawendy
• Ziele serdecznika
• Ziele dziurawca

KORZEŃ KOZŁKA

Korzeń kozłka (inaczej nazywany korzeń waleriany) otrzymywany jest z Kozłka lekarskiego (Valeriana Officinalis). W swoim składzie zawiera:

• walepotriany – estry irydoidowe takie jak: waltrat, izowaltrat, acetylowaltrat i inne
• olejek eteryczny, zawierający
  o monoterpeny - alfa-pinen, beta-pinen, borneol, eugenol, limonen, octan bornylu i inne
  o seskwiterpeny – waleranon, wolwaleranon A, walerenol, beta-bisabolen i inne
• flawonoidy – pochodne apigeniny i hesperydyny
• kwasy fenolowe – kwas chlorogenowy, kawowy, izoferulowy
• aminokwasy – kwas gamma-aminomasłowy, glutaminę, argininę
• lignany
• alkaloidy – aktynidyna, walerianina, chatynina i inne.

Korzeń kozłka od bardzo wielu lat uznawany jest za surowiec sedatiuvum i wykazuje udokumentowane w badaniach działanie:

• uspokajające
• przeciwlękowe
• ułatwiające zasypianie
• wzmacniające sen
• oraz działanie przeciwdepresyjne

I w związku z tym korzeń kozłka jest częstym składnikiem preparatów uspokajających dostępnych w aptekach – zarówno prostych (czyli takich, które zawierają tylko i wyłącznie jeden składnik – właśnie korzeń kozłka – lub jego wyciąg) jak i złożonych – czyli takich, w których korzeń kozłka występuje w połączeniu z innymi surowcami i składnikami.

I takimi pojedynczymi preparatami zawierającymi korzeń kozłka są między innymi:

• COLFARM Waleriana 
• HASCO KROPLE WALERIANOWE 
• PERSEN NOC 
• VALDIX 

Preparatami złożonymi zawierającymi korzeń kozłka są np.:

• BALDIVIAN NOC 
• JARROW FORMULAS SLEEP OPTIMIZER 
• LABOFARM – TABLETKI USPOKAJAJĄCE 
• NERVOMIX 
• NERVOSOL-K 
• SEDIVITAX krople
• SEDOMIX 
• SENOSPASMINA 

Preparaty zawierające korzeń kozłka są skuteczne i stosunkowo bezpieczne. Należy jednak pamiętać, że mogą powodować działania niepożądane takie jak ból brzucha oraz nudności.

LIŚĆ MELISY

Liść melisy jest jednym z najlepiej opisanych i przebadanych surowców roślinnych. Otrzymywany jest z melisy lekarskiej (Melissa officinalis) i jest surowcem olejkowym – tzn., że surowiec ten zawiera olejek eteryczny w skład którego wchodzą monoterpeny (cytral A, cytral B, cytronelal, linalol, geraniol) oraz seskwiterpeny -kariofylen, germakren D). Ponadto liście melisy zawierają

• fenolokwasy (kwas kawowy, kwas chlorogenowy, kwas rozmarynowy, kwas galusowy i inne)
• flawonoidy pochodne luteoliny, kwercetyny, apigeniny
• triterpeny – kwas ursolowy i oleanowy
• garbniki
• gorycze
• śluzy

Ze względu na ten skład liść melisy wykazuje działanie uspokajające na Ośrodkowy Układ Nerwowy i w związku z tym jest stosowany w stanach pobudzenia, niepokoju, lęku, bezsenności, stresu i zdenerwowania. Liść melisy znajduje się w aptece w postaci preparatów prostych jak i złożonych.

I tak produktami zawierającymi tylko liście melisy są np.:

• COLFARM MELISA 
• INTRACTUM MELISSAE 

Produktami złożonymi, zawierającymi liście melisy wraz z innymi składnikami są np.:

• DESTRESAN MAX 
• DOBRY SEN 
• HASCO KROPLE USPOKAJAJĄCE 
• JARROW FORMULAS SLEEP 
• LABOFARM TABLETKI USPOKAJAJĄCE 
• MELISA PLUS 
• MELISANA KLOSTERFRAU 
• MELISKI 
• MODUS SPOKOJNY SEN 
• NERVINA ANTISTRES 
• NERVOCALM 
• NERVOMIX 
• NERVOSOL K 
• NERVOSOL SEN 
• NOVANOC 
• OLIMP FORSEN FORTE 
• POSITIVUM 
• SEDIVITAX 
• SEDOMIX 
• SEN APTEO 

Liść melisy jest surowcem bardzo dobrze poznanym i opisanym. Wykazuje on łagodne działanie uspokajające i wyciszające i co istotne jest bezpieczny do stosowania także w czasie ciąży i w okresie laktacji.

 SZYSZKI CHMIELU

Kolejnym surowcem o działaniu uspokajającym, którego skład i działanie jest bardzo dobrze poznane są szyszki chmielu otrzymywane z Chmielu zwyczajnego (Humulus lupulus). Surowiec ten w swoim składzie zawiera:

• Olejek eteryczny z mircenem, humulenem, farnezanem, -kariofilenem
• Żywice zawierające kwasy goryczowe i -kwasy
• Flawonoidy – pochodne kwercetyny i kemferolu, rutynę, i chalkony
• Kwasy fenolowe – np. kwas chlorogenowy i kawowy
• Garbniki

Szyszki chmielu działają uspokajająco, tonizująco i wyciszająco w związku z tym stosowane są w przypadku zdenerwowania, napięcia, niepokoju, w trudnościach w zasypianiu a także w nadmiernej pobudliwości płciowej czy nerwowości wynikającej z okresu menopauzy.

Szyszki chmielu zazwyczaj stosowane są w połączeniu z innymi surowcami o działaniu uspokajającym pod postacią preparatów złożonych takich jak np.:

• DESTRESAN 
• HASCO KROPLE USPOKAJAJĄCE 
• JARROW FORMULAS SLEEP OPTIMIZER 
• LABOFARM TABLETKI USPOKAJAJĄCE 
• MELISKI 
• MODUS SPOKOJNY SEN 
• NERVOCOL COMPLEX 
• NERVOMIX 
• NERVOSOL K 
• NERVOSOL KROPLE 
• OLIMP FORSEN FORTE 
• SEDOMIX  
• SEN APTEO 
• SENOSPASMINA 

Czasem szyszki chmielu występują w preparatach pojedynczych takich jak:

• COLFARM SZYSZKA CHMIELU 

ZIELE PASSIFLORY

Innym surowcem o działaniu uspakajającym jest Ziele passiflory – inaczej nazywane zielem męczennicy. Surowiec ten w swoim składzie zawiera między innymi alkaloidy indolowe (pochodne karboliny harman, harminę, harmalinę) oraz flawonoidy (apigeninę, kemferol, kwercetynę, luteoinę, witeksynę).

Ze względu na taki skład surowiec ten wykazuje działanie depresyjne na OUN i tym samym działa uspokajająco i w związku z tym jest składnikiem licznych preparatów dostępnych na rynku między innymi takich jak:

• DOBRY SEN 
• NERVINA ANTISTRES 
• NOVANOC 
• SEDIVITAX 
• SENOSPASMINA 

KWIAT LAWENDY

Kwiaty lawendy otrzymywane są z Lawendy lekarskiej (Lavendula officinalis) i w swoim składzie zawierają między innymi:

• olejek eteryczny wraz z cyneolem, borneolem, kamforą, kamfenem, - i -pinenem
• Kwas rozmarynowy
• Związki diterpenowe takie jak karnozol, kwas karnozolowy, rosmanol
• Triterpeny
• Flawonoidy

Od bardzo dawna wiadomo, że kwiaty lawendy mają działanie uspokajające, relaksujące, wyciszające i dlatego też są one stosowane w licznych preparatach złożonych, przeznaczonych właśnie do przyjmowania w przypadku stresu, napięcia, zdenerwowania i trudności w zasypianiu.

Kwiaty lawendy znajdują się między innymi w:

• HASCO KROPLE USPOKAJAJĄCE 
• MODUS SPOKOJNY SEN 
• NERVINA ANTISTRES 
• NERVOSOL K 
• NERVOSOL SEN 
• SEDIVITAX 

ZIELE DZIURAWCA

Pisząc i omawiając surowce roślinne o działaniu uspokajającym nie sposób nie omówić jeszcze jednego surowca. Surowca, który nie wykazuje stricte działania uspokajającego, ale z takim działaniem pośrednio się łączy. Mowa o Zielu dziurawca. Ziele dziurawca otrzymywane jest z Dziurawca zwyczajnego (Hypericum perforatum) i zawiera w swoim składzie:

• Antranoidy – np. hyperycynę, pseudohyperycynę, protohyperycynę
• Flawonoidy - hyperozyd
• Biflawonoidy
• Olejek eteryczny z alfa-pinenem
• Garbniki katechinowe

Ze względu na zawartość hyperycyny i olejku eterycznego wyciągi z ziela dziurawca wykazują działanie przeciwdepresyjne – mechanizm tego działania związany jest z hamowaniem enzymów MAO i COMP – monoaminooksydazy i katecholo-O-metylotransferazy – enzymów odpowiedzialnych z rozkład amin biogennych. Ponadto składniki Ziela dziurawca są inhibitorami wychwytu zwrotnego serotoniny, dopaminy, norepinefryny, noradrenaliny oraz GABA. To wszystko sprawia, że ziele dziurawca jest skutecznym surowcem roślinnym o działaniu przeciwdepresyjnym. Stanowi nie tylko alternatywę dla syntetycznych leków antydepresyjnych, ale również stosowany pomiędzy epizodami depresyjnymi zmniejsza ryzyko ich nawrotów. W badaniach wykazano, że wyciągi z ziela dziurawca są skuteczne i bezpieczne podczas kilkutygodniowego (4-6 tyg.) stosowania, jednak czasem mogą pojawiać się działania niepożądane takie jak zaburzenia pracy przewodu pokarmowego czy reakcje skórne.

Ponieważ Ziele dziurawca jest skutecznym i bezpiecznym surowcem roślinnym o działaniu przeciwdepresyjnym to znajduje się ono w wielu preparatach w aptece np.:

• INTRACTUM HYPERICI 
• LABOFARM HYPERHERBA 
• NERVOMIX 
• SEDOMIX 

Czy produkty z apteki, o działaniu uspokajającym zawierają w swoim składzie coś jeszcze?

Wymienione powyżej surowce są najczęstszymi składnikami produktów ziołowych na uspokojenie dostępnych w aptece. Ale zdarza się, że produkty te zawierają także inne składniki, które mają działać wspomagająco.

Do takich dodatkowych składników zalicza się między innymi:

• Tryptofan, który pomaga walczyć z bezsennością, łagodzi nerwy, znosi napięcie psychiczne i poprawia samopoczucie – dostępny jest w preparatach złożonych ALINESS czy VALERIN SEN 
• Inozytol odpowiada za utrzymanie pozytywnego nastroju i dlatego występuje np. w DEPRESANUM czy DOCTOR LIFE STRESSLESS 

Podsumowując, produktów uspokajających dostępnych w aptece jest bardzo dużo. Są to zarówno produkty pojedyncze jak i złożone. Zawierają one w swoim składzie różne surowce roślinne, których skład oraz aktywność biologiczna jest dobrze poznana i opisana. A to z kolei sprawia, że produkty te są skuteczne i bezpieczne. Niestety ilość oraz różnorodność tych produktów sprawiać może niejednokrotnie kłopot z wyborem właściwego produktu. Wtedy warto porozmawiać ze swoim farmaceutą i poprosić go o pomoc w wyborze tego najlepszego dla Was preparatu uspokajającego.

Bibliografia:
1. Butterweck V, Jürgenliemk G, Nahrstedt A i wsp. Flavonoids from Hypericum perforatum show antidepressant activity in the forced swimming test. Planta Med 2000; 66:3-6.
2. Dobros N. Zioła o działaniu uspokajającym. Post Fitoter., 2017, 18, 3 215-222
3. Dordević AS. Chemical composition of Hypericum perforatum L. essential oil. Adv Technol 2015; 4(1):64-8.
4. Fissler M, Quante A. A case series on the use of lavandula oil capsules in patients suffering from major depressive disorder and symptoms of psychomotor agitation, insomnia and anxiety. Complement Ther Med 2014; 22:63-9.
5. Kohlmunzer S. Farmakognozja. Warszawa, PZWL, 2000
6. Parvin N, Farzaneh S, Nikfarjam M i wsp. The effect of Lavandula angustifolia in the treatment of depression. Eur Psychiatr 2011; 26(Suppl):624.
7. Pereira RP, Boligon AA, Appel AS i wsp. Chemical composition, antioxidant and anticholinesterase activity of Melisa officinalis. Ind Crop Prod 2014; (53):34-45.
8. Shakeri A, Sahebkar A, Javadi B. Melissa officinalis L. – a review of its traditional uses, phytochemistry and pharmacol- ogy. J Ethnopharmacol 2016; (188):204-28.
9. Tian J, Zhang F, Cheng J i wsp. Antidepressant-like activity of adhyperforin, a novel constituent of Hypericum perforatum L. Sci Rep 2014; 4:5632.
10. Zanoli P, Zavatti M. Pharmacognostic and pharmacological profile of Humulus lupulus L. J Ethnopharmacol 2008; 116:383-96.