Zrozumieć ból brzucha: lokalizacje, rodzaje, przyczyny

Najczęstsze lokalizacje występowania bólu brzucha

Bóle brzucha, których przyczynę można wstępnie ocenić po lokalizacji, mogą występować w czterech miejscach: w nadbrzuszu, podbrzuszu, po prawej i po lewej stronie.

Ból w prawej górnej części brzucha

Ból lub dyskomfort w nadbrzuszu, po stronie prawej lub lewej, czy też obustronny, może być powiązany z niestrawnością oraz innym problemem dotyczącym żołądka. Stąd często towarzyszy mu uczucie gorąca lub pieczenia pod mostkiem, a także nieprzyjemne odczucie sytości w trakcie jedzenia lub zaraz po posiłku.[1] Przyczyną bólu brzucha w tej lokalizacji może być również zapalenie pęcherzyka żółciowego.[2] W tym przypadku, pojawić się mogą dodatkowe objawy: [4] 

• nudności lub wymioty
• wzdęcia
• ból pogarszający się przy głębokich wdechach lub przy badaniu palpacyjnym
• ból rozprzestrzeniający się do krańca prawej łopatki
• gorączka 
• zażółcenie skóry i oczu (żółtaczka)

Inne schorzenia, które mogą powodować ból w prawej, górnej części brzucha to:[3]

• infekcja nerek
• kamica żółciowa lub nerkowa
• zapalenie okrężnicy, uchyłków jelitowych lub wątroby
• ropień lub guz w wątrobie

Ból w lewej górnej części nadbrzusza - może mieć kilka przyczyn, w zależności od tego, którego narządu dotyczy:[3] 

• w przypadku żołądka i jelit przyczyną może być zapalenie żołądka, stany zapalny przełyku, czy wrzody trawienne
• do przyczyn związanych z sercem należą m.in: zawał serca (rzadko i raczej u osób starszych), dusznica bolesna, zapalenie osierdzia

Inne potencjalne przyczyny bólu brzucha w tej lokalizacji to problemy z naczyniami krwionośnymi, problemy ze śledzioną, stan zapalny lub guzy trzustki, kamica nerkowa lub infekcja nerek.

Ból brzucha w dolnej części, po lewej i prawej stronie

Obustronny ból brzucha może wynikać z kilku schorzeń, do najczęstszych z nich zalicza się:[2,3]

• zapalenie uchyłków 
• nieswoiste zapalenia jelit (IBD)
• zespół jelita drażliwego (IBS) 
• kamicę nerkową
• infekcję nerek
• schorzenia ginekologiczne, takie jak zapalenie narządów miednicy mniejszej, skręt jajnika, włókniaki
• skręt jądra

Jedną z najbardziej popularnych przyczyn bólu w podbrzuszu po prawej stronie jest zapalenie wyrostka robaczkowego.[3] Na wystąpienie tego zapalenia wskazywać mogą dodatkowe objawy: ból zaczynający się w okolicy pępka i przenoszący się do prawej części podbrzusza[2] oraz gorączka.[3] W takiej sytuacji wymagany jest natychmiastowy kontakt z lekarzem.

Najczęstszą przyczyną bólu w podbrzuszu po lewej stronie jest zapalenie uchyłków,[2,3] któremu towarzyszą takie dodatkowe objawy jak m.in. gorączka, tkliwość w tym obszarze i opuchnięty brzuch.[3] 

Nagły i ostry ból brzucha - przyczyny

Nagły ból brzucha charakteryzują dwa występujące po sobie czynniki: pojawienie się bólu w ciągu dosłownie paru sekund i jego nasilanie w kolejnych minutach.[5] W tej sytuacji zaleca się natychmiastowy kontakt z lekarzem[6], ponieważ jeśli wystąpił u nas tego typu ból, jego przyczynami mogą być:[5]

• stan zapalny pęcherzyka żółciowego 
• stan zapalny trzustki 
• niedrożność jelita 
• zapalenie wyrostka robaczkowego
• wrzody żołądka lub dwunastnicy 
• kamica nerkowa

Nagły i jednocześnie ostry ból brzucha może oznaczać kilka schorzeń, które wymagają zarówno konsultacji lekarskiej, a przede wszystkim natychmiastowej pomocy medycznej.[6] Do przyczyn tego typu bólów zaliczyć możemy:

• zapalenie wyrostka robaczkowego
• krwawienie lub perforację wrzodu żołądka
• stan zapalny pęcherzyka żółciowego 
• kamicę nerkową 
• zapalenie uchyłków

Inne, mniej poważne przyczyny ostrego bólu brzucha to m.in.: infekcja żołądkowa (czyli pospolite zatrucie pokarmowe), czy po prostu naciągnięcie, nadwyrężenie mięśni brzucha.

Ból brzucha - kiedy udać się do lekarza, a kiedy potrzebna jest nagła pomoc medyczna?

Należy skonsultować się z lekarzem przede wszystkim wtedy, kiedy po raz pierwszy doświadczamy tak silnego bólu brzucha i jest on na tyle silny, że czujemy się osłabieni, ból nie pozwala nam zasnąć czy cieszyć się codziennym życiem.[7] Innymi, niezwykle istotnymi objawami, które skłonić nas powinny do konsultacji lekarskiej są:

• brak apetytu, blada skóra
• postępująca utrata wagi
• pieczenie przy oddawaniu moczu 
• utrzymująca się powyżej 37,7°C gorączka
• ból brzucha występujący przy aktywności fizycznej
• dyskomfort w jamie brzusznej trwający dłużej niż 7 dni
• ból brzucha, który nie maleje lub nasila się, pomimo upływu doby lub dwóch
• uczucie wzdęcia, które nie ustępuje po 2 dniach
• utrzymująca się biegunka lub wymioty

Nagłej pomocy medycznej należy szukać zawsze, jeśli oprócz bólu brzucha zauważymy u siebie takie objawy jak:[7]

• trudności z oddychaniem
• wymiotowanie krwią lub obecność krwi w kale
• ból w klatce piersiowej, szyi lub ramionach
• twardość powłok brzucha

Po taką pomoc udać się należy również w każdym przypadku, gdy osoba u której bóle brzucha wystąpiły jest w ciąży, w trakcie leczenia onkologicznego lub miała niedawno jakikolwiek uraz w obrębie jamy brzusznej.[7]   

1. MedlinePlus Medical Encyclopedia, U.S. National Library of Medicine, https://medlineplus.gov/ency/article/003260.htm, data dostępu: 12.06.2023.
2. Patterson JW, Kashyap S, Dominique E. Acute Abdomen. [Zaktualizowano 11.07.2022]. W: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; styczeń 2022 r., https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459328/, data dostępu: 12.06.2023.
3. Cartwright SL, Knudson MP. Evaluation of acute abdominal pain in adults. Am Fam Physician. 01.04.2008;77(7):971-8. PMID: 18441863.
4. Cholecystitis | Johns Hopkins Medicine, https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/cholecystitis, data dostępu: 12.06.2023.
5. Sherman R. Abdominal Pain. In: Walker HK, Hall WD, Hurst JW, red. Clinical Methods: The History, Physical, and Laboratory Examinations. wyd. 3. Boston: Butterworths; 1990. Rozdział 86, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK412/, data dostępu: 12.06.2023.
6. Stomach ache and abdominal pain | NHS inform, https://www.nhsinform.scot/illnesses-and-conditions/stomach-liver-and-gastrointestinal-tract/stomach-ache-and-abdominal-pain, data dostępu: 12.06.2023.
7. Abdominal pain: MedlinePlus Medical Encyclopedia, U.S. National Library of Medicine, https://medlineplus.gov/ency/article/003120.htm, data dostępu: 12.06.2023.