Co zrobić, aby zniwelować problem zaparć i mieć lepszy dzień?

Zaparcia - epidemiologia, objawy

Zaparcia najczęściej definiuje się jako zbyt małą częstość wypróżnień (zwykle gdy występują mniej niż 3 wypróżnienia tygodniowo) lub stolce twarde, oddawane najczęściej z wysiłkiem, a także często z towarzyszącym uczuciem niepełnego wypróżnienia [2,3]. Najczęściej pojawia się uczucie rozpychania, dyskomfortu w jamie brzusznej, zwiększenie obwodu brzucha, odczuwanie nadmiaru gazów w jelitach, uczucie pełności, ból czy uczucie ściskania w brzuchu [2,3].
Występowanie zaparć to dość częsty problem w społeczeństwie. Na całym świecie na zaparcia cierpi około 31% zdrowych osób dorosłych [8]. Zaparcia mogą dotyczyć każdego z nas, wyróżnia się natomiast pewne grupy osób, u których z dużym prawdopodobieństwem wystąpią one częściej. Dotykają one m.in.:

• osób starszych - zgłasza je co trzecia osoba w wieku powyżej 70 lat
• kobiet - kobiety dwukrotnie częściej niż mężczyźni zmagają się z tym problemem
• przewlekle chorych - w szczególności wśród osób cierpiących na choroby jelit, zespół jelita drażliwego czy niedoczynność tarczycy [1-3]

Zaparcia u dorosłych - przyczyny

Szacuje się, że w większości przypadków (>90% osób) występują zaparcia idiopatyczne - bez choroby organicznej. Zaliczają się do tej grupy zaparcia towarzyszące zespołowi jelita drażliwego oraz zaparcia czynnościowe (z zaburzoną czynnością układu pokarmowego). Wśród czynników predysponujących do występowania zaparć są również m.in. [4,5]:

• niektóre choroby (np. choroby jelit - uchyłkowatość, nowotwory, zwężenia w przebiegu różnych zapaleń - choroba Leśniowskiego Crohna, metaboliczne - choroby tarczycy, cukrzyca, neurologiczne – choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane)
• niektóre leki (np. leki zobojętniające kwas solny czy żelazo)
• ciąża
• nieprawidłowy styl życia - niewłaściwa dieta, uboga w błonnik pokarmowy i zbyt niska aktywność fizyczna 
• zaburzenia i czynniki psychiczne, jak np. lęk, depresja, demencja [6]

Problem zaparć należy skonsultować z lekarzem, w celu zdiagnozowania ich przyczyny i aby nie przeoczyć choroby organicznej.

Dlaczego poranek jest dobrym pomysłem, aby pozbyć się zaparć? 

Wypróżnianie to naturalna, fizjologiczna czynność każdego człowieka, zdrowy nawyk. W sytuacji, w której jest to zaburzone i dochodzi do zaparć, nie możemy być w pełni sobą. Przewlekłe problemy z wypróżnieniem mogą mieć wpływ na jakość życia, znacznie ją obniżając [7,8].
Istnieje stosunkowo niewiele badań pokazujących wpływ zaparć na HR-QOL (health-related quality of life - jakość życia uwarunkowaną stanem zdrowia), jednak istniejące dowody sugerują, że HR-QOL jest niższa u pacjentów z zaparciami niż u osób bez zaparć [9]. Liczba dowodów na związek między zaparciami a obniżoną HR-QOL stale rośnie. Kolejne badania wykazują u osób z zaparciami m.in. niższe wyniki w zakresie funkcjonowania fizycznego, zdrowia psychicznego, ogólnego postrzegania stanu zdrowia i bólu ciała, niż u osób bez zaparć i objawów żołądkowo-jelitowych [9].

Ponieważ zaś to, jak funkcjonujemy o poranku, często warunkuje nasze samopoczucie i przebieg reszty dnia, warto działać tak, aby był udany i nie zaczynał się od zaparć oraz licznych dolegliwości z tym związanych. Jest to dodatkowo istotne ze względu na fakt, że o poranku dochodzi do większego nasilenia perystaltyki jelit, co naturalnie wywołuje potrzebę wypróżnienia [10].

Leczenie zaparć

Biorąc pod uwagę wpływ zaparć na kondycję zarówno fizyczną jak i psychiczną, należy rozważyć podjęcie kroków w celu niwelowania tej przykrej dolegliwości. Leczenie zaparcia jest zależne od przyczyny, natomiast w wielu przypadkach my sami możemy zrobić wiele, aby sobie pomóc. W dużej części przypadków wystarczy [7]:

• modyfikacja diety,
• wprowadzenie aktywności fizycznej,
• wdrożenie odpowiednich nawyków związanych z wypróżnieniem - regularne poranne próby spokojnego ćwiczenia wypróżnienia.

Jeżeli powyższe wskazówki okażą się niewystarczające i nie pozwolą mimo wszystko uniknąć zaparcia, można wesprzeć organizm z zewnątrz. Dedykowanymi preparatami mogą być np. leki przeczyszczające zawierające bisakodyl, który przyśpiesza perystaltykę, wstrzymuje wchłanianie elektrolitów oraz zwiększa zawartość wody w kale, co rozluźnia masy kałowe, a w efekcie ułatwia wypróżnienie [11].

Leczenie zaparć istotne jest również ze względu na związek pomiędzy leczeniem zaparć, a deklarowaną poprawą jakości życia HR-QOL (health-related quality of life). W badaniach przeprowadzonych wśród pacjentów z chronicznymi zaparciami wykazano, że po włączeniu leczenia środkami przeczyszczającymi, które zwiększyły tygodniową liczbę wypróżnień, pacjenci zgłaszali znacznie mniej objawów stresowych, co miało wpływ na poprawę jakości ich życia [9].

Bibliografia:

1. Scott SM, Simrén M, Farmer AD i wsp. Chronic constipation in adults: Contemporary perspectives and clinical challenges. 1: Epidemiology, diagnosis, clinical associations, pathophysiology and investigation. Neurogastroenterology & Motility. 2021; 33(6):e14050.
2. Vriesman MH, Koppen IJ, Camilleri M i wsp. Management of functional constipation in children and adults. Nature Reviews Gastroenterology & Hepatology. 2020; 17(1): 21-39.
3. Dzierżanowski T, Rydzewska G. Zaparcie stolca - trudny problem leczniczy. Prz Gastroenterol. 2012; 7 (5): 249-263.
4. Talar-Wojnarowska R, Małecka-Panas e, Eder P, Bartnik W. Zaparcie. Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.I.1.39, data dostępu: 28.06.2023.
5. Bharucha AE, Lacy BE. Mechanisms, evaluation, and management of chronic constipation. Gastroenterology. 2020; 158(5): 1232-1249.
6. B. Jabłońska, D. Żaworonkow, M. Lesiecka, V. Filippovich Agafonnikov, P. Miroslavovich Pinkolsky, P. Lampe, Zaparcia, etiopatogeneza, diagnostyka i leczenie, http://www.czytelniamedyczna.pl/4042,zaparcia-etiopatogeneza-diagnostyka-i-leczenie.html, data dostępu: 28.06.2023.
7. Mach T. Zaparcie. Wielka Interna. Gastroenterologia. podyplomie.pl - Zaparcie, data dostępu: 28.06.2023 r.
8. Werth, B.L. Epidemiology of constipation in adults: Why estimates of prevalence differ. J. Epidemiol. Res. 2019, 5, 37–49.
9. Dennison C, Prasad M, Lloyd A, et al. The health-related quality of life and economic burden of constipation. Pharmacoeconomics. 2005; 23(5): 461-76. PMid:15896098, https://link.springer.com/article/10.2165/00019053-200523050-00006, data dostępu: 28.06.2023.
10. Duboc H, Coffin B, Siproudhis L. Disruption of circadian rhythms and gut motility: an overview of underlying mechanisms and associated pathologies. J Clin Gastroenterol 2020;54:405–14.
11. Medycyna Praktyczna. Bisakodyl, https://bazalekow.mp.pl/leki/doctor_subst.html?id=129, data dostępu: 28.06.2023 r.