Zakażenie odrą - przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Przyczyny odry - zakażenie wirusem

Tak, jak już wcześniej zostało to wspomniane, do zakażenia odrą dochodzi drogą kropelkową, przez kontakt z wydzielinami z nosa i gardła pacjenta, rozprzestrzenianymi poprzez kichanie lub kaszel. Przyczyny odry to oczywiście wirus - a mianowicie wirus z grupy paramyskowirusów (warto tutaj wspomnieć, że do tej pory zidentyfikowano 21 szczepów tego wirusa). Wykazuje on bardzo dużą zaraźliwość, ponieważ 90% niechronionych osób (bez nabytej odporności) po kontakcie z chorym zakazi się wirusem. Przyczyny odry, a dokładniej - przyczyny tak wysokiej zaraźliwości to także fakt, że wirus ten znajduje się nie tylko w wydzielinach nosa i gardła chorego, ale również w jego moczu, krwi oraz stolcu (osoby żyjące w jednym gospodarstwie domowym są więc narażone na zakażenie poprzez kontakt również z tymi wydzielinami).

Po zakażeniu odrą następuje okres inkubacji (wykluwania się wirusa) trwający przez około 10 dni. Sama zakaźność występuje jeszcze na kilka dni przed pojawieniem się głównego objawu - wysypki - i utrzymuje się w ciągu około 4 dni po jej wystąpieniu.

Objawy odry - jak ją rozpoznać?

Objawy odry są dość charakterystyczne i pojawiają się one w kilku etapach, dzięki rozróżnieniu których lekarze mogą obecnie stawiać trafną i pewną diagnozę. Etapy te wraz z symptomami rozwijają się następująco: 

• etap wylęgania, obejmujący 10-12 dni przebiega zwykle bezobjawowo; 
• po etapie wylęgania następuje etap nieżytowy, w którym objawy odry są już widoczne i obejmują głównie nieżyt nosa, kaszel, zapalenie spojówek, światłowstręt, łzawienie oczu oraz gorączkę. Dodatkowo na błonie śluzowej policzków, na wysokości dolnych zębów, obserwuje się charakterystyczne, czerwone kropki - są to plamki Koplika, które nie pozostawiają wątpliwości co do diagnozy odry. Etap nieżytowy trwa od 2 do 3 dni; 
• po etapie nieżytowym następuje etap wysypkowy, gdzie - jak sama nazwa wskazuje - objawem odry jest drobnoplamista, różowa wysypka, która później zlewa się w większe plamy. Na początku wysypka ta pojawia się za uszami chorego, na żuchwie i twarzy, a później obejmuje już całe ciało - w największym stopniu na tułowiu. Wysypce towarzyszy często gorączka, a także kaszel, duszności, apatia oraz brak apetytu; 
• po etapie wysypkowym następuje etap zdrowienia - objawy odry ustępują - gorączka spada, w miejscach zmian skórnych powstają brązowe przebarwienia z łuszczącą się skórą, chory odzyskuje siły witalne i apetyt.

Zakażenie odrą przebiega w taki sposób głównie u dzieci, które znoszą chorobę lepiej niż dorośli (rzadziej też ulegają powikłaniom). Jak wygląda to natomiast u starszych pacjentów?

Odra u dorosłych - jaki jest jej przebieg?

Generalnie przebieg odry u dorosłych jest zbliżony do tego, który występuje u dzieci, natomiast objawy u osób przechodzących odrę po 20 roku życia są bardziej nasilone. Odra u dorosłych przebiega z wyższą gorączką (dochodzącą nawet i przekraczającą 40 stopni), bardziej gwałtownymi i silniejszymi dusznościami, bólem mięśni i stawów oraz z nasilonymi objawami ze strony spojówek (często kończy się to zapaleniem spojówek). Ponadto w przypadku dzieci powikłania odry są lżejsze (zalicza się do nich głównie biegunkę, zapalenie ucha środkowego, krtani oraz płuc), natomiast u dorosłych powikłania odry to zwykle zapalenie płuc o ciężkim przebiegu (także wtórne - wywołane pojawieniem się bakterii w drogach oddechowych) oraz zapalenie wątroby (u dzieci praktycznie nie występuje). Warto tutaj dodać, że powikłania odry u dorosłych częściej będą prowadzić do ich hospitalizacji.

Diagnostyka odry - kiedy zgłosić się do lekarza?

Diagnostyka odry powinna być rozpoczęta od razu po zaobserwowaniu pierwszych symptomów nieżytowych - zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Niestety, wielu pacjentów „przeczekuje” ten okres i udaje się do lekarza dopiero wtedy, gdy zaobserwuje na swojej twarzy i ciele wysypkę. Od razu po rozpoznaniu symptomów do lekarza powinny zgłosić się zwłaszcza te osoby, które wiedzą, że nie przyjęły szczepionki na odrę ani nie przechorowały jej w przeszłości (daje to bowiem odporność na całe życie).

W diagnostyce odry uwzględnia się oczywiście badanie przedmiotowe oraz wywiad - chorobę można stwierdzić na podstawie charakterystycznych objawów, przy czym należy różnicować ją od innych zakażeń wirusowych, takich jak różyczka czy zakażenie entero- lub adenowirusami. W tym celu lekarz może zlecić badanie serologiczne (tak zwana ELISA), które wykaże obecność wirusa odry w organizmie. Oprócz tego po przejściu choroby można zrobić także test na poziom przeciwciał (IgG) przeciwko odrze.

Jak wygląda leczenie odry?

Leczenie odry w przebiegu niewymagającym hospitalizacji jest leczeniem objawowym, skupiającym się na podniesieniu komfortu chorego. Do schematu leczenia odry zalicza się więc: 

• włączenie leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych; 
• zastosowanie leków przeciwkaszlowych; 
• zaciemnienie pokoju i stosowanie odpowiednio dobranych kropli do oczu przy światłowstręcie i problemach ze spojówkami; 
• nawadnianie chorego i dbanie o jego dietę;

• pielęgnację zmian skórnych z wykorzystaniem maści łagodzących i wysuszających, a także znoszących świąd i zapobiegających ich rozdrapywaniu.

Leczenie odry w warunkach szpitalnych jest z kolei dostosowane do powikłań i ciężkości przebiegu choroby u danego pacjenta. Czasem włącza się również leki antybakteryjne - jeśli poprzez osłabienie odporności organizmu doszło do zakażenia bakteryjnego (głównie mowa tu o zakażeniu górnych dróg oddechowych lub - rzadziej - bakteryjnym zapaleniu płuc, wtórnym do tego o etiologii wirusowej).

Profilaktyka odry (szczepionka na odrę)

Profilaktyka odry w przypadku stwierdzenia zakażenia w najbliższym otoczeniu obejmuje oczywiście izolację danej osoby (chore dziecko nie powinno pojawiać się w przedszkolu, szkole czy żłobku, a dorosły - w pracy), a także utrzymywanie skrupulatnej higieny osobistej osób mających kontakt z chorym. By zmniejszyć ryzyko zakażenia opiekunów, można stosować maseczki oraz gumowe rękawiczki, natomiast jeśli opiekun ten nie jest zaszczepiony i nie przebył choroby, wówczas jest niemalże pewne, że również ulegnie zakażeniu.

Najlepszym działaniem prewencyjnym, wpisującym się w profilaktykę odry, jest oczywiście przyjęcie szczepionki MMR w dzieciństwie. Szczepionka na odrę jest określana również jako szczepionka skojarzona - podanie jednego preparatu chroni bowiem zarówno przed zakażeniem odrą, jak i świnką oraz różyczką, czyli typowymi chorobami wieku dziecięcego. Szczepionka na odrę aplikowana jest dzieciom po ukończeniu pierwszego roku życia, a później - w dawce przypominającej - w okolicach 10 roku życia. Szczepionka na odrę, świnkę i różyczkę wykazuje skuteczność u 95-98% chorych. Warto jednak dodać, że fakt zaszczepienia nie oznacza, że dana osoba nigdy nie zachoruje na odrę - właśnie dlatego tak ważny jest wysoki poziom wyszczepialności, pomagający chronić siebie nawzajem oraz dzieci i dorosłych, którzy z konkretnych powodów i z uwagi na przeciwwskazania nie mogli zostać zaszczepieni.