Krew pępowinowa. Do czego jest używana we współczesnej medycynie?
Krew pępowinowa jest bezcennym źródłem krwiotwórczych komórek macierzystych, które w przyszłości mogą uratować życie dziecka. Tak samo jak komórki szpiku, mogą być one przeszczepiane, aby skutecznie odbudować układy immunologiczny i krwiotwórczy. Jakie jest współczesne zastosowanie krwi pępowinowej i na czym polega jej fenomen?
Komórki macierzyste – na czym polega ich lecznicza siła?
Krew pępowinowa pozostaje w pępowinie i łożysku po porodzie i odpępnieniu dziecka od matki. To właśnie w takiej krwi znajduje się wiele komórek macierzystych, które wykazują skuteczność w rozmaitych procesach leczenia – o wiele większą niż te pobrane z krwi dorosłego dawcy. Z czego to wynika?
Komórki z krwi pępowinowej cechuje wysoki potencjał proliferacyjny. To oznacza, że tuż po przeszczepie będą namnażać się w bardzo szybkim tempie. W tym przypadku wyróżnia się komórki:
- hematopoetyczne;
- mezenchymalne;
- małe podobne do embrionalnych (VSEL).
Wszystkie mogą efektywnie przyczynić się do wyleczenia dzieci lub ich rodzeństwa cierpiącego nieraz na bardzo poważne choroby dziedziczne lub nabyte.
Deponowanie krwi pępowinowej. Kiedy i jak to możliwe?
Decyzję o pobraniu krwi pępowinowej rodzice mogą podjąć tylko przy okazji porodu. Jeśli tego zechcą, powinni wybrać bank, w którym zostanie zdeponowana. Ważne, aby była to instytucja doświadczona i godna zaufania, a wspólna decyzja zapadła pod koniec trwania ciąży – wówczas wystarczy czasu na wszystkie formalności, m.in. podpisanie umowy z bankiem i uzyskanie tzw. zestawu pobraniowego.
W dniu porodu należy zabrać go ze sobą do szpitala. Z kolei personel medyczny ma obowiązek poinformować bank o fakcie pobrania krwi. Zostaje ona przekazana do laboratorium, gdzie bada się ją pod różnymi względami. Po zakończeniu procedury rodzice otrzymują certyfikat – jeśli zajdzie taka potrzeba, to właśnie dzięki niemu będą mogli wykorzystać zdeponowane przez siebie komórki.
Zastosowanie krwi pępowinowej we współczesnej medycynie
Komórki macierzyste z krwi pępowinowej od końca lat 80. ubiegłego wieku wykorzystuje się na świecie do szczepień u dzieci i dorosłych. Co więcej, znanych jest już kilkadziesiąt chorób, które z powodzeniem można w ten sposób wyleczyć. W Polsce wiele terapii z wykorzystaniem krwi pępowinowej można zrealizować w ramach leczenia finansowanego przez NFZ. Nieustannie jednak spływają kolejne doniesienia o nowym potencjale komórek macierzystych w różnych kierunkach.
Obecnie komórki z krwi pępowinowej wykorzystuje się szeroko do zwalczania chorób metabolicznych, autoimmunologicznych czy wynikających z problemów krwiotwórczych. Nieocenione właściwości komórek macierzystych znajdują także zastosowanie w takich dziedzinach jak:
- ortopedia;
- neurologia;
- okulistyka.
Choć nad komórkami macierzystymi wciąż trwają pogłębione badania, powszechnie wdraża się je w leczeniu:
- ostrej białaczki;
- chorób komórek plazmatycznych;
- białaczki przewlekłej;
- zespołu mielodysplastycznego (niedokrwistość);
- dziedzicznych zaburzeń krwinek płytkowych;
- dziedzicznych zaburzeń układu odpornościowego;
- chorób wywołanych defektem komórki macierzystej;
- dziedzicznych anomalii krwinek czerwonych;
- zespołów mieloproliferacyjnych;
- zespołów rozrostowych układu chłonnego;
- chorób wynikających z zaburzeń lub braku funkcji enzymów;
- innych złośliwych nowotworów.
Pobranie krwi pępowinowej – prosta procedura
W Polsce działa obecnie kilka banków krwi, w których można zdeponować krew pobraną przy porodzie. Te instytucje oferują konkretne pakiety różniące się zakresem oraz ceną. Niektóre z nich obejmują tylko pobranie i przechowanie krwi, a inne umożliwiają też zdeponowanie sznura pępowinowego. Po pobraniu komórek przez pracowników szpitala bank odbiera je, a następnie poddaje odpowiednim badaniom.
Zestaw pobraniowy ma formę pudełka. Najważniejszym elementem jest specjalny worek, do którego biegną przewody zakończone specjalnymi igłami. Całość tworzy zamknięty układ. Położna wkłuwa się w naczynia pępowinowe i przez kilka minut pozwala krwi spływać do worka. Później krew miesza się z płynem zapobiegającym krzepnięciu. Pobrany materiał zabezpiecza się przed wypłynięciem, zakładając specjalne zaciski.
Jeśli chodzi o sznur pępowinowy, okazuje się być równie wartościowy, jak sama krew. Zawarte w nim komórki mezenchymalne stosuje się w medycznych eksperymentach w leczeniu chorób, takich jak:
- twardnienie zanikowe boczne;
- dziecięce porażenie mózgowe;
- uszkodzenia chrząstek stawowych.
Co istotne, komórki ze sznura pępowinowego można wykorzystać w leczeniu całej rodziny. Nie musi zachodzić zgodność tkankowa, jak to jest w przypadku komórek macierzystych.
mgr farm. Szymon Dybalski
Ukończył studia na Wydziale Farmaceutycznym Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Od 5 lat wykonuje swój zawód mając czynny kontakt z pacjentem, przy czym od 4 lat pełni funkcję specjalisty w dziedzinie farmacji w Aptece Melissa, udzielając pacjentom merytorycznych wideoporad oraz publikując eksperckie artykuły w Strefy Wiedzy. W pracy farmaceuty najbardziej ceni sobie kontakt z pacjentem, możliwość niesienia pomocy oraz rozwiewania wątpliwości dotyczących zamienników leków, dawkowania, realizacji recept i innych nurtujących kwestii związanych z farmakoterapią. Dziedziną, w której się kształci i wciąż poszerza swoją wiedzę jest prawo farmaceutyczne. Czas poza pracą uwielbia spędzać z rodziną, a w wolnych chwilach stawia na aktywność – zazwyczaj wybiera bieganie, wspinaczkę oraz długie spacery z psem, dzięki któremu zainteresował się tematem zwierzęcej behawiorystyki.