Rola i znaczenie hematokrytu

Pojęcie hematokrytu i jego biologiczne znaczenie

Hematokryt to parametr mierzony w ramach badania morfologii krwi, który odnosi się do procentowej objętości krwi zajmowanej przez czerwone krwinki (erytrocyty). Hematokryt to ważne narzędzie diagnostyczne, które pomaga ocenić zdolność krwi do przenoszenia tlenu, stan nawodnienia, zdrowie i odżywienie organizmu oraz reakcję na leczenie. 

• Transport tlenu: czerwone krwinki są odpowiedzialne za transport tlenu z płuc do innych tkanek w organizmie. Hematokryt jest więc ważnym wskaźnikiem zdolności krwi do przenoszenia tlenu.
• Stan odwodnienia: wysoki hematokryt może być wynikiem odwodnienia, gdyż utrata płynów prowadzi do zwiększenia stężenia krwinek czerwonych. 
• Anemia i polycytemia: niski hematokryt jest często znakiem anemii, czyli stanu, w którym czerwone krwinki nie są w stanie dostarczyć wystarczającej ilości tlenu do tkanek. Z kolei wysoki hematokryt może wskazywać na polycytemię, stan, w którym ciało produkuje zbyt wiele czerwonych krwinek. 
• Wskazówka diagnostyczna: hematokryt jest często wykorzystywany w diagnostyce różnych schorzeń, takich jak choroby serca, nerek, wątroby czy nowotwory krwi.
• Stan odżywienia: niski hematokryt może wskazywać na niedobory żywieniowe, takie jak niedobór żelaza lub witaminy B12, które są niezbędne dla produkcji czerwonych krwinek.
• Reakcja na leczenie: monitorowanie zmian w poziomie hematokrytu może pomóc lekarzom ocenić skuteczność leczenia anemii lub polycytemii.

Procedura pomiaru hematokrytu

Hematokryt jest mierzony jako część pełnej morfologicznej analizy krwi. W pierwszej kolejności pobierana jest próbki krwi. Próbka krwi jest następnie umieszczana w wirówce, urządzeniu, które obraca probówkę z dużą prędkością. Centryfugowanie (czyli odwirowanie) powoduje rozdzielenie krwi na składniki. Czerwone krwinki są najcięższe, więc osiadają na dnie probówki. Na wierzchu gromadzi się osocze, a pomiędzy nimi znajduje się warstwa białych krwinek i płytek krwi, nazywana "warstwą buffy". Po centryfugowaniu można zmierzyć wysokość warstwy czerwonych krwinek i porównać ją z całkowitą wysokością cieczy w probówce. Wynik jest wyrażany jako procent - na przykład, jeśli warstwa czerwonych krwinek stanowi 45% całkowitej wysokości cieczy, hematokryt wynosi 45%. Współcześnie, większość laboratoriów używa automatycznych analizatorów krwi do pomiaru hematokrytu, które używają różnych technologii, takich jak impedancja elektryczna lub cytofotometria przepływowa, do wyliczenia objętości erytrocytów w próbce krwi. Automatyzacja pomiaru hematokrytu sprawia, że jest on dokładniejszy i mniej podatny na błędy niż manualne metody.

Prawidłowe wartości hematokrytu

Prawidłowe wartości hematokrytu zależą od płci oraz wieku, mogą też nieco różnić się w zależności od laboratorium, które przeprowadza test, ale ogólnie przyjmuje się następujące zakresy:

• dla mężczyzn: około 38,8% do 50%
• dla kobiet: około 34,9% do 44,5%
• noworodki: około 45% do 61%
• dzieci 1-6 lat: około 30% do 42%
• dzieci 6-18 lat: około 32% do 44%

Wartości te są tylko orientacyjne i mogą się różnić w zależności od różnych czynników, takich jak metoda testowania używana w konkretnym laboratorium. Wysoki lub niski hematokryt może wskazywać na różne stany, takie jak anemia, polycytemia, czy odwodnienie. Każdy nieprawidłowy wynik powinien być omówiony z lekarzem lub innym specjalistą ds. zdrowia.

Rola hematokrytu w diagnostyce medycznej

Hematokryt jest jednym z podstawowych parametrów badania morfologicznego krwi i jest używany w diagnostyce wielu stanów zdrowotnych.

• Diagnoza anemii: niski hematokryt może wskazywać na anemię, stan charakteryzujący się zbyt małą ilością czerwonych krwinek lub hemoglobiny. Anemia może być spowodowana wieloma czynnikami, takimi jak niedobór żelaza, choroby szpiku kostnego, utrata krwi, a także pewne przewlekłe choroby.
• Diagnoza polycytemii: polycytemia to stan, w którym organizm produkuje za dużo czerwonych krwinek, co prowadzi do zwiększonego hematokrytu. Polycytemia może być wynikiem chorób genetycznych, jak polycytemia vera, ale może też wystąpić jako odpowiedź na niski poziom tlenu w organizmie, na przykład z powodu chorób płuc lub życia na dużych wysokościach.
• Diagnoza stanów odwodnienia i przewodnienia: Wysoki hematokryt może wskazywać na odwodnienie, które prowadzi do zwiększenia stężenia czerwonych krwinek w krwi. Z kolei bardzo niski hematokryt może wskazywać na przewodnienie.
• Monitorowanie stanu zdrowia pacjenta: hematokryt jest często mierzony rutynowo w ramach pełnej morfologicznej analizy krwi, co pozwala na monitorowanie ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Na przykład, może być używany do monitorowania stanu zdrowia pacjentów z przewlekłymi chorobami, takimi jak niewydolność nerek czy nowotwory.
• Ocena skuteczności leczenia: poziom hematokrytu może być również monitorowany w celu oceny skuteczności leczenia anemii lub polycytemii.

Pojedynczy pomiar hematokrytu nie jest zazwyczaj wystarczający do postawienia diagnozy. Zazwyczaj jest interpretowany w kontekście innych wyników badań i objawów klinicznych pacjenta.

Leczenie nieprawidłowego poziomu hematokrytu

Nieprawidłowy poziom hematokrytu jest zwykle wynikiem innych, podstawowych problemów zdrowotnych, a nie chorobą samą w sobie. Dlatego technicznie rzecz biorąc, nie "leczy" się hematokrytu, ale leczy się stan, który prowadzi do jego nieprawidłowości. Każdy plan leczenia powinien być indywidualnie dostosowany do pacjenta i oparty na dokładnej diagnozie przyczyny nieprawidłowego poziomu hematokrytu. Jeśli pacjent ma niski poziom hematokrytu z powodu anemii spowodowanej niedoborem żelaza, lekarz może zalecić suplementację żelaza, zmiany w diecie, a także leczenie wszelkich problemów zdrowotnych, które mogą prowadzić do utraty krwi. W przypadku polycytemii, która prowadzi do wysokiego poziomu hematokrytu, leczenie może obejmować regularne flebotomie (usuwania krwi), leki modyfikujące produkcję krwinek, a nawet chemioterapię. Ponadto, nieprawidłowy poziom hematokrytu może być wynikiem odwodnienia lub przewodnienia, w takim przypadku leczenie będzie polegało na odpowiednim nawodnieniu lub ograniczeniu spożycia płynów.