Rodzaje, właściwości i zastosowanie soli fizjologicznej i innych jej odmian

Właściwości soli fizjologicznej

Sól fizjologiczna to 0,9% roztwór chlorku sodu. Jak sama nazwa wskazuje, roztwór ten swoim stężeniem przypomina skład płynów międzykomórkowych w organizmie i łez. Jest on izotoniczny. Roztwór taki, dostępny w aptekach w ampułkach 5 i 10 ml jest jałowy (tzn. pozbawiony jest drobnoustrojów i zanieczyszczeń) i nie ma w składzie środków konserwujących. Może być stosowany u noworodków, niemowląt, dzieci i osób dorosłych.

Działanie soli fizjologicznej polega na nawilżaniu dróg oddechowych a także oczyszczaniu śluzówki nosa i oka. Zastosowanie soli fizjologicznej wykorzystuje się do przemywania oczu, higieny i oczyszczania nosa, a także do higieny ucha, oczyszczania ran, do nebulizacji czy rozcieńczania innych leków podczas zabiegu nebulizacji.

Warto pamiętać o tym, że sól fizjologiczna może być stosowana do przemywania lub przepłukiwania oczu, natomiast nie należy stosować jej do iniekcji.

Sposób zastosowania soli fizjologicznej:

• ampułkę soli fizjologicznej należy otworzyć i zużyć w określonym celu; 
• w przypadku przemywania oczu ampułkę soli fizjologicznej można używać tylko i wyłącznie bezpośrednio po otwarciu – jeden raz; 
• w innych sytuacjach najlepiej zużyć całą ampułkę od razu, ewentualnie do 16 godzin po otwarciu; 
• należy pamiętać, że roztwór soli fizjologicznej po otwarciu traci swoją sterylność i mogą się w nim namnażać drobnoustroje. Dlatego też o upływie tego czasu roztwór może być zanieczyszczony i nie należy go stosować.

Na aptecznych półkach dostępnych jest wiele soli fizjologicznych, a w tym: 

• Babycap - ampułki soli fizjologicznej;
• Gilbert NaCl - fizjologiczny roztwór soli; 
• Natrium chloratum; 
• Nebu-dose Isotonic; 
• Symphar - Sól fizjologiczna.

Sól hipertoniczna - właściwości i zastosowanie

Roztwór chlorku sodu o stężeniu 0,9% to sól fizjologiczna. Jest to roztwór izotoniczny, czyli identyczny z płynami fizjologicznymi człowieka. Natomiast na rynku dostępne są sole chlorku sodu o wyższym stężeniu - przykładowo, 3%. Wtedy taki roztwór jest roztworem hipertonicznym. Takie roztwory powodują, że następuje „napływanie/ściąganie” wody do miejsca do którego ten roztwór został podany – np. do nosa czy do dróg oddechowych. W wyniku tego następuje upłynnienie zalegającej wydzieliny i ułatwienie jej odkrztuszenia lub wysmarkania. Po tym, jak wydzielina zostanie upłynniona, następuje obkurczenie błony śluzowej.

Działanie soli hipertonicznej opiera się na nawilżaniu, upłynnianiu i rozrzedzaniu wydzieliny, obkurczaniu błon śluzowych oraz na udrażnianiu nosa - przykładowo podczas infekcji górnych dróg oddechowych. Sól hipertoniczną wykorzystuje się także do higieny dróg oddechowych oraz do nebulizacji.

Warto wiedzieć i pamiętać, że sól hipertoniczna nie może być stosowana:

• do przemywania/przepłukiwania oczu; · do iniekcji (wyjątek 10% roztwór NaCl); 
• na wieczór i w nocy, ponieważ może powodować skurcz oskrzeli, kaszel i problemy z oddychaniem a także przesuszenie błony śluzowej;
• do rozcieńczania leków do nebulizacji.

Na rynku dostępnych jest wiele roztworów soli hipertonicznych - w tym:

• Marimer - Hipertoniczna woda morska;
• Nebu-dose; 
• Nebusalin; 
• Nebutac; 
• Symphar sterylnu hipertoniczny roztwór NaCl.

Sól z kwasem hialuronowym (hialuronianem sodu)

Kolejnym rodzajem preparatów z roztworem chlorku sodu są preparaty, w których dodatkowo znajduje się hialuronian sodu. Sam kwas hialuronowy i jego sole mają za działanie nawilżenie błon śluzowych oraz nawodnienie. Działanie soli z kwasem hialuronowym opiera się na nawilżeniu błon śluzowych gardła, a ich zastosowanie sprawdza się w nebulizacji w przypadku suchego kaszlu, a także przy wysuszonej śluzówce nosa i gardła.

Warto pamiętać, że sól z hialuronianem sodu nie może być stosowana:

• do przemywania/przepłukiwania oczu; 
• do iniekcji; 
• przy użyciu inhalatorów siateczkowych i ultradźwiękowych; 
• do mieszania z innymi lekami podawanymi podczas nebulizacji.

Sole z hialuronianem sodu mogą występować w różnym stężeniu – mogą to być sole izotoniczne lub hipertoniczne. I w zależności od tego, jaki to jest roztwór może być on stosowany przez cała dobę (izotoniczny) lub tylko w ciągu dnia (hipertoniczny). Sól z kwasem hialuronowym należy zużyć od razu po otwarciu!

Przykłady produktów zawierających hialuronian sodu: 

• Nebu-dose hialuronic; 
• Nebu-dose plus;
• Nebu-hialuronic.

Sól morska z ektoiną

Oprócz roztworów soli fizjologicznej, hipertonicznej i z hialuronianem sodu, na rynku znaleźć można roztwory chlorku sodu z ektoiną, np. Ectodose. Ektoina to związek, który: 

• łagodzi stany zapalne;
• chroni komórki przed szkodliwym działaniem różnych czynników;
• stabilizuje błony komórkowe;
• zapobiega występowaniu alergii;
• nawilża błonę śluzowa dróg oddechowych;
• upłynnia śluz zalegający w drogach oddechowych.

Ze względu na takie działanie, roztwory chlorku sodu z dodatkiem ektoiny wskazane są do wspomagającego leczenia stanów zapalnych i objawów chorób układu oddechowego np. w astmie alergicznej, zapaleniu oskrzeli, przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc.

Warto pamiętać, że roztwór chlorku sodu z ektoiną niemowę być stosowany:

• do przemywania/przepłukiwania oczu; 
• do iniekcji;
• przy użyciu inhalatorów siateczkowych i ultradźwiękowych;
• do mieszania z innymi lekami podawanymi podczas nebulizacji – należy zrobić około 15 min przerwy/odstępu pomiędzy kolejnymi lekami.

Należy zużyć go bezpośrednio po otwarciu, a dodatkowo można go stosować w ciągu dnia, ale nie na wieczór i nie w nocy.

Podsumowując, roztworów chlorku sodu, popularnie nazywanych solami, na rynku jest sporo. Różnią się one nie tylko nazwą handlową i wyglądem ale także składem oraz wskazaniami i przeciwwskazaniami do stosowania, dlatego też bardzo ważne jest dokładne czytanie składu soli, dopasowywanie rodzaju soli do sytuacji pacjenta oraz w razie wątpliwości konsultowanie swoich pytań i obaw z lekarzem lub farmaceutą.