Zespół policystycznych jajników (PCOS) - objawy, rozpoznanie, leczenie

Jakie są przyczyny PCOS w wieku rozrodczym?

Tak jak już wcześniej zostało to wspomniane, przyczyny policystycznych jajników nie są do końca poznane. Wśród pośrednich przyczyn można wyróżnić między innymi czynniki endokrynne (a więc zaburzenia hormonalne), a także czynniki środowiskowe (nadmierny stres, problemy ze snem, niezdrowa dieta, kontakt z substancjami toksycznymi i inne) i metaboliczne (nieprawidłowa gospodarka hormonalna, tłuszczowa, cukrowa w organizmie). Co ważne, zwiększenie ryzyka występowania zespołu policystycznych jajników obserwuje się u osób, które w życiu płodowym były wystawione na zwiększoną ekspozycję na męskie hormony płciowe (na przykład w wyniku przyjmowania przez matkę określonych leków w trakcie ciąży), a także u kobiet z nadwagą, otyłych, cierpiących na insulinooporność bądź cukrzycę.

Zespół Steina-Leventhala jest diagnozowany w wyniku zaobserwowania charakterystycznego powiększenia liczby pęcherzyków w jajnikach, samego powiększenia objętości jajników, zwiększenia poziomu męskich hormonów płciowych w organizmie (androgenów) oraz występowania cyklów bezowulacyjnych.

Charakterystyczne objawy PCOS

Objawy PCOS mogą być różne u każdej kobiety, choć tak naprawdę są dość charakterystyczne. Obejmują one przede wszystkim:

• zaburzenia miesiączkowania pod różną postacią (od całkowitego braku miesiączki, poprzez miesiączki obfite i bolesne, aż po nieregularne krwawienie menstruacyjne o nieznanym dotąd podłożu);
• hirsutyzm, czyli nadmierne owłosienie występujące na ciele w miejscach charakterystycznych dla męskiego owłosienia (twarz, ręce, okolice brodate sutkowych, brzuch);
• nadmierne przetłuszczanie się skóry oraz włosów (także skóry głowy, co skutkuje często łupieżem łojotokowym);
• łysienie androgenowe, czyli łysienie typu męskiego u kobiet (pojawianie się coraz głębszych zakoli);
• występowanie trądziku - także w wieku rozrodczym, utrzymującego się po okresie dojrzewania;
• przyrost masy ciała rodzaju „męskiego”, a więc gromadzenie się tkanki tłuszczowej w okolicach brzucha.

Oczywiście nie są to jedyne objawy policystycznych jajników - często wśród nich wyróżnia się także niemożność lub duże problemy z zajściem w ciążę (a w niektórych przypadkach nawet z jej utrzymaniem). Dodatkowo kobietom cierpiącym na PCOS mogą towarzyszyć symptomy depresyjne i lękowe oraz nadciśnienie tętnicze. Po zaobserwowaniu objawów w takiej konfiguracji zdecydowanie warto rozpocząć diagnostykę w kierunku zespołu wielotorbielowatych jajników.

Diagnostyka PCOS - jakie badania należy wykonać?

Mimo niemożności dokładnego określenia przyczyn PCOS, diagnostyka policystycznych jajników jest prowadzona wedle określonych, jasnych wytycznych. Wedle zaleceń tak zwanych kryteriów Rotterdamskich, u pacjentki - by rozpoznać PCOS - muszą pojawić się objawy wskazujące na zwiększenie męskich hormonów we krwi (wspomniany wcześniej hirsutyzm, określony typ otyłości, łysienie androgenowe i inne), a oprócz tego - charakterystyczny obraz jajników w USG z wieloma pęcherzykami oraz brak owulacji (lub jej rzadkie występowanie).

Diagnostyka PCOS wykonywana jest na podstawie określonych badań - w tym badania cyklu menstruacyjnego, sprawdzenia poziomu androgenów we krwi pacjentki, oznaczenia owulacji, a także USG przezpochwowego (uwidaczniającego pęcherzyki, jak i objętość jajnika). Oczywiście lekarz może zalecić również inne badania - tym w kierunku cukrzycy i insulinooporności oraz badania poziomu gonadotropin - hormonów wydzielanych w przysadce mózgowej, wpływających na funkcjonowanie narządów płciowych człowieka.

Leczenie policystycznych jajników - możliwości terapii

Leczenie policystycznych jajników może przebiegać na wiele sposobów. Terapia pierwszego rzutu to przede wszystkim zmiana stylu życia, mająca na celu uregulowanie gospodarki hormonalnej, tłuszczowej i cukrowej. Obejmuje ona stosowanie zdrowej diety (najczęściej o niskim indeksie glikemicznym), a także wprowadzenie do swojej codzienności dawki ruchu (co najmniej 3-4 razy w tygodniu). Jeśli takie postępowanie okaże się nieskuteczne, wówczas konieczna jest farmakoterapia.

U kobiet nieplanujących zajścia w ciążę, włącza się leczenie hormonalne - z wykorzystaniem środków antykoncepcyjnych lub antyandrogenów. Jeśli chodzi o ten drugi typ leków, to niwelują one objawy związane z podwyższeniem stężenia androgenów we krwi, natomiast mogą działać teratogenne (uszkadzając płód). Z tego względu przyjmowaniu antyandrogenów powinno towarzyszyć skuteczne zabezpieczanie się przed ciążą.

W przypadku powiązania PCOS z insulinoopornością lub cukrzycą, lekarz może zalecić przyjmowanie metforminy, mającej na celu uregulowanie gospodarki cukrowej organizmu.

Ciąża z zespołem policystycznych jajników i możliwe leczenie

Ciąża przy policystycznych jajnikach jest jak najbardziej możliwa - choć proces ten wymaga odpowiedniego przygotowania. Na początku, w celu uzyskania prawidłowej owulacji, zaleca się kobiecie uregulowanie gospodarki hormonalnej, cukrowej, a także uzyskanie prawidłowej masy ciała. Jeśli po takich zabiegach nadal nie dojdzie do zapłodnienia, wówczas włącza się leczenie farmakologiczne.

Ciąża przy PCOS może zostać uzyskana dzięki farmakologicznej stymulacji owulacji. Niekiedy u pacjentek stosuje się również podawanie gonadotropin (wspomnianych wcześniej hormonów wpływających na funkcjonowanie narządów płciowych). Przy braku powodzenia para może skorzystać z metod wspomaganego rozrodu - w tym z metody in vitro.