Kodeina - lek czy narkotyk? Właściwości kodeiny oraz potencjalne zagrożenie wynikające z jej stosowania

Co to jest kodeina? 

Kodeina jest organicznym związkiem chemicznym z grupy alkaloidów, należącym do grupy opioidów. Jest naturalnie występującym związkiem, który pochodzi głównie z opium, surowca pochodzącego z maku lekarskiego. Kodeina jest również produkowana syntetycznie w celach leczniczych.
Kodeina jest powszechnie stosowana jako lek przeciwbólowy i przeciwkaszlowy. Jej działanie polega na wpływie na receptory opioidowe w mózgu, co powoduje zmniejszenie odczuwania bólu oraz tłumienie odruchu kaszlu. Ponadto kodeina może wykazywać działanie przeciwwymiotne, czyli zmniejszać nudności i wymioty.
W medycynie kodeina jest często stosowana w połączeniu z innymi lekami, takimi jak paracetamol lub ibuprofen, w celu zwiększenia skuteczności przeciwbólowej. Jest również często stosowana w leczeniu suchego i uporczywego kaszlu.
Należy jednak pamiętać, że kodeina może wywoływać skutki uboczne, takie jak senność, zawroty głowy, nudności, zaparcia oraz ryzyko uzależnienia. Z tego powodu, jej stosowanie powinno odbywać się zgodnie z zaleceniami lekarza, w odpowiedniej dawce i przez ograniczony czas.

Działanie kodeiny 

Działanie i właściwości farmakologiczne kodeiny są związane z jej wpływem na receptory opioidowe w mózgu oraz na układ nerwowy.

• Leki przeciwbólowe z kodeiną: kodeina działa jako lek przeciwbólowy, który łagodzi odczuwanie bólu. W organizmie kodeina przekształcana jest w morfinę, która wywiera swoje działanie przeciwbólowe poprzez stymulację receptorów opioidowych w mózgu. Morfina zmniejsza przewodzenie impulsów bólowych w mózgu, co prowadzi do złagodzenia odczuwanego bólu.
• Leki przeciwkaszlowe z kodeiną: kodeina stosowana jako lek przeciwkaszlowy działa na ośrodek kaszlu w mózgu, powodując zmniejszenie odruchu kaszlu. Kodeina zmniejsza podrażnienie receptorów kaszlu i tym samym ogranicza jego częstość i nasilenie.
• Kodeina na wymioty: kodeina zmniejsza nudności i wymioty, może być zatem stosowana jako środek przeciwwymiotny.

Kodeina jest często stosowana w połączeniu z innymi składnikami, takimi jak paracetamol, ibuprofen czy prometazyna, w celu zwiększenia skuteczności leczenia. Kombinacje kodeiny z innymi substancjami mogą mieć synergiczne działanie przeciwbólowe, przeciwkaszlowe lub przeciwwymiotne.

Ryzyko i potencjalne skutki uboczne stosowania kodeiny

Stosowanie kodeiny może wiązać się z potencjalnymi skutkami ubocznymi, takimi jak: uzależnienie, depresja oddechowa czy dolegliwości ze strony układu pokarmowego i nerwowego.

• Potencjał uzależniający: regularne i długotrwałe stosowanie może powodować uzależnienie od kodeiny, prowadząc do rozwoju tolerancji, czyli potrzeby zwiększenia dawki w celu uzyskania pożądanego efektu. Ponadto, nadużywanie kodeiny może prowadzić do uzależnienia fizycznego i psychicznego, co może powodować trudności w kontroli stosowania i odstawieniu leku.
• Depresja oddechowa: kodeina, działając na receptory opioidowe w mózgu, może powodować zmniejszenie częstości oddechów. W przypadku nadmiernego stosowania lub nieodpowiedniej dawki kodeiny istnieje ryzyko, że oddychanie staje się zbyt płytkie lub zatrzymuje się całkowicie, co może być niebezpieczne dla życia.
• Przyjmowanie kodeiny może powodować skutki uboczne związane z układem pokarmowym, takie jak zaparcia. Kodeina hamuje aktywność mięśni jelitowych, co może prowadzić do utrudnionego lub nieregularnego wypróżniania.
• Stosowanie kodeiny może powodować senność, zawroty głowy, zmęczenie, zaburzenia koordynacji ruchowej czy trudności w koncentracji. Te objawy mogą wpływać na zdolność prowadzenia pojazdów mechanicznych i wykonywania innych czynności wymagających skupienia i czujności.

Do innych skutków ubocznych będących wynikiem stosowania kodeiny zalicza się również: suchość w ustach, nudności, wymioty, świąd skóry, trudności z oddawaniem moczu czy zaburzenia snu.

Bezpieczne stosowanie kodeiny

Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia skutków ubocznych kodeiny, należy przestrzegać zasad bezpiecznego stosowania leków opioidowych. Nigdy nie stosuj kodeiny na własną rękę;  kodeina na receptę powinna być stosowana zawsze zgodnie z zaleceniami lekarza. Jeśli stosujesz leki z kodeiną bez recepty, koniecznie skonsultuj swój wybór z farmaceutą i zastosuj się do zaleceń zawartych w ulotce dołączonej do leku. Nie zwiększaj dawki, częstotliwości ani czasu trwania leczenia bez konsultacji z lekarzem. Kodeina nie należy łączyć z alkoholem i innymi medykamentami! Kodeina i alkohol mogą oddziaływać na siebie, prowadząc do potencjalnie niebezpiecznych skutków ubocznych, takich jak osłabienie oddychania. Kodeina może też wchodzić w interakcję z innymi lekami, w tym lekami dostępnymi bez recepty, witaminami, suplementami diety i ziołami. Zawsze informuj lekarza o wszystkich lekach, które przyjmujesz. Długotrwałe stosowanie kodeiny może powodować uzależnienie. Jeśli zauważysz pierwsze oznaki uzależnienia, takie jak nieuzasadniona bólem potrzeba sięgnięcia po lek czy niezdolność do zaprzestania jego stosowania, skontaktuj się pilnie lekarzem. Skonsultuj się ze specjalistą również wtedy, gdy zauważysz jakiekolwiek skutki uboczne wynikające z zastosowania leku z kodeiną.

Przedawkowanie kodeiny 

Nadużycie kodeiny jest poważnym stanem, który może prowadzić do zagrożenia zdrowia, a nawet życia. Może prowadzić do poważnych problemów z oddychaniem, nieodwracalnego uszkodzenia mózgu, a nawet śmierci.
O przedawkowaniu kodeiny świadczyć mogą:

• skrajna senność lub utrata przytomności,
• powolny, płytki lub nieregularny oddech,
• zwiotczenie mięśni,
• spowolnienie pracy serca i spadek ciśnienia krwi,
• poty,
• niewyraźna mowa,
• zawroty głowy i zaburzenia równowagi,
• nudności, wymioty,
• zaburzony kontakt,
• niebieskawe lub purpurowe usta lub paznokcie.

Jeśli podejrzewasz, że doszło do przedawkowania kodeiny, niezależnie od stopnia nasilenia objawów - natychmiast wezwij pomoc medyczną!
Zażywając kodeinę, zawsze stosuj się do zaleceń lekarza dotyczących jej dawkowania i nigdy nie przekraczaj przepisanej dawki.

Alternatywy dla kodeiny 

Istnieje kilka alternatyw dla kodeiny, które mogą być stosowane w zależności od rodzaju dolegliwości i potrzeb pacjenta.
Powszechnie stosowane, dostępne bez recepty leki przeciwbólowe to między innymi: paracetamol, ibuprofren czy pyralgina, która jest skuteczna również na ból o dużym nasileniu. Poza działaniem wykazują one również właściwości przeciwgorączkowe. W przypadku leków przeciwkaszlowych syrop z kodeiną można zastąpić dekstrometorfanem, który oddziałuje bezpośrednio na ośrodek kaszlu, łagodząc ataki kaszlu i zmniejszając częstotliwość ich występowania.

Wybór alternatywnego leku zależy oczywiście od rodzaju dolegliwości, indywidualnych potrzeb pacjenta, historii chorób oraz innych czynników. Zawsze należy skonsultować się z lekarzem, aby uzyskać odpowiednią diagnozę i zalecenia dotyczące leczenia.