Choroba zwyrodnieniowa stawów (artroza) - co trzeba o niej wiedzieć?

Co to jest choroba zwyrodnieniowa stawów (artroza)?

Choroba zwyrodnieniowa stawów to jedno z najczęściej występujących schorzeń układu ruchu. Określana jest również jako artroza. Co to jest? Choroba rozwija się na skutek pogorszenia jakości i ilości chrząstki stawowej, która odpowiada za amortyzowanie ruchu w obrębie stawów i zapobieganie przesuwania się powierzchni stawowych.

Wraz z postępem choroby, zmiany zwyrodnieniowe stawów mogą obejmować również inne struktury, takie jak kość pod chrząstką stawową, torebka stawowa, otaczające staw więzadła, ścięgna i mięśnie. W efekcie pojawiają się dolegliwości bólowe, sztywność stawu, jego zniekształcenie oraz ograniczenie ruchomości. Niestety długotrwała choroba zwyrodnieniowa stawów prowadzi do problemów z układem ruchu, pogorszenia jakości życia, a nawet niepełnosprawności. Zmiany zwyrodnieniowe stawów najczęściej dotyczą kolan, bioder, kręgosłupa oraz palców rąk i stóp, jednak mogą obejmować również inne stawy.

Choroba zwyrodnieniowa stawów bywa także dzielona na:

• pierwotną - o nieznanej przyczynie, której prawdopodobieństwo wystąpienia zwiększa się wraz z wiekiem,
• wtórną - o konkretnej przyczynie, np. na skutek urazu lub reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS), wrodzonych nieprawidłowości w anatomicznej budowie lub innych chorób.

Sprawdź także artykuł: Pierwsza pomoc przy stłuczeniach - jak reagować w takiej sytuacji?

Choroba zwyrodnieniowa stawów - przyczyny artrozy

Choroba zwyrodnieniowa stawów, czyli artroza, może mieć różnorodne przyczyny. Nie zawsze jest to jednoznacznie określone, ponieważ zazwyczaj wynika z kombinacji kilku czynników. Oto kilka głównych czynników ryzyka i przyczyn zwyrodnienia stawów:

• Wiek: Artroza jest częstsza u osób starszych, ponieważ z wiekiem chrząstka stawowa ulega naturalnemu zużyciu, co zwiększa ryzyko wystąpienia zwyrodnieniowego zapalenia stawów.
• Nadmierna ekspozycja stawów: Długotrwałe i powtarzające się obciążenie stawów, na przykład w wyniku wykonywania ciężkiej pracy fizycznej, nadmiernego ćwiczenia lub udziału w niektórych sportach, może zwiększyć ryzyko rozwoju artrozy.
• Otyłość: Nadwaga lub otyłość zwiększa obciążenie stawów, co może przyczynić się do szybszego zużycia chrząstki stawowej i wystąpienia artrozy.
• Brak ruchu: Powoduje osłabienie mięśni otaczających staw, które odpowiadają za jego stabilizację.
• Urazy stawów: Uszkodzenia stawów, takie jak złamania, skręcenia lub urazy sportowe, mogą zwiększyć ryzyko rozwoju artrozy w przyszłości.
• Genetyka: Dziedziczność może odgrywać rolę w podatności na rozwój artrozy. Osoby, w których rodzinach były przypadki artrozy, mogą być bardziej narażone na to schorzenie. Dodatkowo zwyrodnieniowe zapalenie stawów występuje częściej u kobiet w okresie po menopauzie.
• Inne czynniki medyczne: Niektóre inne schorzenia, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów, dna moczanowa czy inne choroby stawów, mogą zwiększyć ryzyko rozwoju artrozy.

Chociaż zwyrodnienie stawów może mieć różne przyczyny, często jest to wynik kombinacji tych czynników, które przyczyniają się do stopniowego zużycia chrząstki stawowej i prowadzą do objawów charakterystycznych dla choroby zwyrodnieniowej stawów.

Jak często występuje choroba zwyrodnieniowa stawów?

Choroba zwyrodnieniowa stawów, czyli artroza, jest bardzo powszechna i stanowi jedno z najczęstszych schorzeń układu ruchu na świecie. Jej częstość występowania znacząco wzrasta wraz z wiekiem, dlatego jest bardziej powszechna u osób starszych. Jednakże artroza może również dotykać osoby w młodszym wieku, szczególnie jeśli istnieją czynniki ryzyka, takie jak urazy stawów, nadmierna aktywność fizyczna czy otyłość.

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), szacuje się, że około 9,6% mężczyzn i 18% kobiet w wieku powyżej 60 lat ma objawy kliniczne artrozy. Szacuje się, że w 2030 roku artroza stanie się czwartym głównym źródłem problemów zdrowotnych na całym świecie.

Zwyrodnienie stawów - objawy

Objawy zwyrodnienia stawów, czyli artrozy, mogą być różnorodne i mogą się różnić w zależności od stopnia zaawansowania choroby oraz obszaru dotkniętego stawu. Oto najczęstsze objawy artrozy:

• Ból stawów: Jest to jeden z najczęstszych objawów choroby zwyrodnieniowej stawów. Ból zwykle nasila się podczas ruchu stawu i może być tępy, ostry lub pulsujący. Ból może prowadzić do ograniczenia aktywności fizycznej, np. artroza kolana.
• Sztywność stawów: Osoby cierpiące na artrozę często doświadczają sztywności stawów, szczególnie rano po przebudzeniu lub po dłuższym okresie nieaktywności. Sztywność ta może utrzymywać się przez kilka minut do kilku godzin.
• Ograniczona ruchomość stawów: Zwyrodnienie stawów może prowadzić do ograniczenia zakresu ruchu w dotkniętym stawie. Może to utrudniać wykonywanie codziennych czynności, takich jak chodzenie, schylanie się, wstawanie lub chwytanie - artroza palców rąk.
• Obrzęk stawów: Często występuje obrzęk wokół dotkniętego stawu, szczególnie po dłuższym okresie aktywności.
• Zgrzytanie lub trzeszczenie w stawach: W trakcie ruchu stawów osoby z chorobą stawów mogą odczuwać zgrzytanie lub trzeszczenie, które wynika z tarcia kości ze sobą z powodu uszkodzenia chrząstki stawowej.
• Deformacje stawów: W zaawansowanych przypadkach artrozy mogą pojawić się deformacje stawów, takie jak zniekształcenie stawów, np. zwyrodnienie stawów rąk (guzki Heberdena), czy kolana.
• Uczucie ciepła wokół stawów: Może wystąpić uczucie ciepła wokół dotkniętych stawów.

Jeśli doświadczasz któregokolwiek z tych objawów, szczególnie jeśli są one uporczywe lub nasilają się, zaleca się skonsultowanie się z lekarzem, który może zdiagnozować i zalecić odpowiednie leczenie dla Twojego stanu.

Zapoznaj się również z artykułem: Ból stawów – jak sobie pomóc?

Co robić w przypadku wystąpienia objawów choroby zwyrodnieniowej?

W przypadku wystąpienia objawów choroby zwyrodnieniowej stawów, czyli artrozy, istnieje kilka kroków, które można podjąć w celu kontroli nad tym schorzeniem i złagodzenia objawów:

• Konsultacja z lekarzem: Jeśli doświadczasz objawów zwyrodnienia stawów, warto skonsultować się z lekarzem rodzinnym lub specjalistą, takim jak reumatolog lub ortopeda. Lekarz może dokonać odpowiedniej oceny i postawić diagnozę na podstawie objawów, historii choroby i badań fizykalnych.
• Zmiany w stylu życia: Istnieje wiele zmian w stylu życia, które mogą pomóc w łagodzeniu objawów artrozy, takich jak kontrola masy ciała poprzez zdrową dietę i regularną aktywność fizyczną. Ćwiczenia mające na celu wzmacnianie mięśni otaczających dotknięte zwyrodnieniem stawy mogą pomóc w zmniejszeniu obciążenia stawów i złagodzeniu objawów.
• Farmakoterapia: W niektórych przypadkach lekarz może zalecić stosowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, aby złagodzić ból i zmniejszyć stan zapalny w stawach. Może to obejmować zarówno leki dostępne bez recepty, jak i leki na receptę.
• Fizjoterapia: Fizjoterapia i zabiegi, takie jak ćwiczenia rozciągające, masaże, elektroterapia czy hydroterapia, może być skuteczną metodą łagodzenia objawów artrozy i poprawy funkcji stawów.
• Pomoc techniczna: W niektórych przypadkach korzystanie z pomocy technicznej, takiej jak kule inwalidzkie czy ortezy stawów, może pomóc w zmniejszeniu obciążenia stawów i ułatwieniu wykonywania codziennych czynności.
• Regularne kontrole lekarskie: Ważne jest, aby regularnie monitorować stan swoich stawów i utrzymywać kontakt z lekarzem w celu oceny postępu choroby oraz dostosowania planu leczenia.
• Chirurgiczne leczenie: W przypadkach zaawansowanych zmian zwyrodnieniowych, gdy inne metody leczenia nie przynoszą ulgi, lekarz może zalecić leczenie chirurgiczne, takie jak artroskopia, osteotomia lub wymiana stawu.

Pamiętaj, że każdy przypadek artrozy może być inny, więc ważne jest skonsultowanie się z lekarzem w celu ustalenia najlepszego planu leczenia dla Twojej sytuacji.

Zwyrodnienie stawów - w jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie?

Lekarz, który podejmuje próbę ustalenia diagnozy zwyrodnienia stawów (artrozy), może przeprowadzić szereg różnych kroków diagnostycznych. Oto kilka sposobów, w jakie lekarz może ustalić rozpoznanie choroby zwyrodnieniowej stawów:

• Wywiad medyczny: Lekarz może przeprowadzić wywiad medyczny, aby zebrać informacje dotyczące objawów, czasu ich trwania, występowania bólu stawów, ograniczeń ruchowych, jak również historii choroby, wcześniejszych urazów stawów i ewentualnych czynników ryzyka, takich jak otyłość czy predyspozycje genetyczne.
• Badanie fizykalne: Podczas badania fizykalnego lekarz może ocenić stawy pod kątem obrzęku, zaczerwienienia, ograniczenia ruchomości stawów oraz sprawdzić, czy występują inne objawy charakterystyczne dla artrozy, takie jak zgrzytanie w stawach czy zniekształcenia.
• Badania obrazowe: Lekarz może zlecić badania obrazowe, takie jak rentgenografia, tomografia komputerowa (TK), rezonans magnetyczny (MRI) lub ultrasonografia, aby uzyskać obraz struktury stawów i ocenić stopień zwyrodnienia i uszkodzenia chrząstki stawowej, obecność osteofitów (guzków kostnych) czy innych zmian zwyrodnieniowych.
• Badania laboratoryjne: Choć nie są one specyficzne dla artrozy, badania laboratoryjne, takie jak badania krwi, mogą być przydatne w wykluczeniu innych możliwych przyczyn bólu stawów, takich jak zapalenie stawów.
• Testy funkcjonalne: Lekarz może przeprowadzić testy funkcjonalne, takie jak testy zakresu ruchu czy testy siły mięśniowej, aby ocenić wpływ choroby zwyrodnieniowej na codzienną funkcję stawów i ocenić stopień ich upośledzenia.

Po przeprowadzeniu tych kroków diagnostycznych lekarz może ustalić diagnozę choroby zwyrodnieniowej stawów i opracować plan leczenia dostosowany do potrzeb pacjenta. Ważne jest, aby diagnozę artrozy ustalił wykwalifikowany lekarz, który może skutecznie ocenić i zarządzać leczenie choroby.

Jakie są sposoby leczenia zwyrodnienia stawów?

Choroba zwyrodnieniowa stawów jest schorzeniem wymagającym konsultacji z doświadczonym lekarzem. Leczenie zwyrodnień wielostawowych lub obejmujących jeden staw obejmuje złagodzenie lub usunięcie przykrych dolegliwości oraz utrzymanie sprawności pacjenta. Właściwe postępowanie w przypadku chorób stawów pozwala uniknąć niepełnosprawności, w czym olbrzymi udział ma rehabilitacja. Niestety jak dotąd nie opracowano w pełni skutecznego leku, który zahamowałby niszczenie chrząstki stawowej. Na szczęście istnieją metody na spowolnienie rozwoju choroby.

Zwyrodnienie stawów - postępowanie niefarmakologiczne

Postępowanie niefarmakologiczne w przypadku choroby zwyrodnieniowej stawów (artrozy) może być bardzo skutecznym sposobem zarządzania objawami choroby oraz poprawy funkcji stawów. Obejmuje ono szereg różnych strategii i zmian w stylu życia, które mogą pomóc w łagodzeniu bólu, poprawie zakresu ruchu i ogólnej jakości życia. Oto kilka kluczowych aspektów postępowania niefarmakologicznego:

• Ćwiczenia fizyczne: Regularne wykonywanie ćwiczeń fizycznych, takich jak ćwiczenia wzmacniające, rozciągające i aerobowe, może pomóc w utrzymaniu siły mięśniowej, poprawie zakresu ruchu i zmniejszeniu bólu stawów. Ćwiczenia te mogą być dostosowane do indywidualnych potrzeb i możliwości pacjenta, a najlepiej wykonywać je pod nadzorem fizjoterapeuty.
• Kontrola masy ciała: Otyłość lub nadwaga mogą zwiększać obciążenie stawów, co może prowadzić do nasilenia objawów artrozy. Dlatego kontrola wagi poprzez zdrową dietę i regularną aktywność fizyczną jest kluczowa przy chorobie zwyrodnieniowej.
• Zdrowa dieta: Dieta bogata w składniki odżywcze, takie jak owoce, warzywa, produkty pełnoziarniste i białko o niskiej zawartości tłuszczu, może pomóc w utrzymaniu zdrowej masy ciała, zmniejszeniu stanu zapalnego w organizmie i poprawie funkcji stawów.
• Unikanie czynników ryzyka: Unikanie czynników ryzyka, takich jak nadmierne obciążenie stawów, palenie papierosów czy nadmierna konsumpcja alkoholu, może pomóc w zmniejszeniu ryzyka pogorszenia się objawów artrozy.
• Odciążanie stawów: W niektórych przypadkach stosowanie pomocy technicznej, takiej jak kule inwalidzkie, ortezy stawów, uchwyty pomagające przy wstawaniu z wanny i wchodzeniu po schodach może pomóc w zmniejszeniu obciążenia stawów i ułatwieniu wykonywania codziennych czynności.
• Zmiany w stylu życia: Obejmują one unikanie długotrwałego siedzenia lub stania w jednej pozycji, stosowanie odpowiednich technik podnoszenia ciężarów i unikanie nadmiernego wysiłku fizycznego, który może obciążać stawy.
• Krioterapia (okłady z lodu): Krioterapia na zwyrodnienia stawów zmniejsza ból i objawy stanu zapalnego. Zaleca się stosowanie okładów z lodu na 15–20 minut, początkowo 3–4 razy dziennie. Alternatywą będzie zastosowanie sprayu chłodzącego.
• Powierzchowne stosowanie ciepła. Miejscowe ciepłe okłady zmniejszają ból i rozluźniają mięśnie. Okłady należy stosować na skórę nie dłużej niż 20 minut (z przerwami 20-minutowymi). Można wykorzystać też plastry rozgrzewające, jak np. Diclotica Thermal.

Postępowanie niefarmakologiczne na zwyrodnienia powinno być integralną częścią leczenia artrozy. Ważne jest, aby dostosować te strategie do indywidualnych potrzeb i możliwości pacjenta oraz konsultować się z lekarzem lub fizjoterapeutą, aby opracować odpowiedni plan leczenia.

Leczenie farmakologiczne zwyrodnienia stawów - leki na stawy

Leczenie farmakologiczne zwyrodnienia stawów (artrozy) obejmuje stosowanie różnych leków, które pomagają w łagodzeniu bólu, zmniejszeniu stanu zapalnego oraz poprawie funkcji stawów. Oto kilka rodzajów leków, które mogą być stosowane w leczeniu artrozy:

• Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ): NLPZ, takie jak ibuprofen, diklofenak czy naproksen, są często stosowane w leczeniu bólu i stanu zapalnego związanego z chorobą zwyrodnieniową stawów. Działają one poprzez hamowanie produkcji prostaglandyn, które są związane z bólem i stanem zapalnym.
• Paracetamol: Paracetamol jest innym popularnym lekiem przeciwbólowym stosowanym w leczeniu bólu związanego z artrozą. Jest on mniej skuteczny w łagodzeniu stanu zapalnego niż NLPZ, ale może być bardziej odpowiedni dla osób, które nie mogą stosować NLPZ z powodu działań niepożądanych lub innych przeciwwskazań.
• Leki opioidowe: W niektórych przypadkach, gdy ból związany ze zmianami zwyrodnieniowymi jest ciężki i nie reaguje na inne leki przeciwbólowe, lekarz może przepisać leki opioidowe, takie jak oksykodon czy tramadol. Jednakże ze względu na ryzyko uzależnienia i innych działań niepożądanych, stosowanie opioidów zwykle ogranicza się do przypadków, gdy inne leki przeciwbólowe nie są skuteczne.
• Iniekcje sterydowe (blokady): Iniekcje sterydowe bezpośrednio do dotkniętego stawu mogą pomóc w zmniejszeniu bólu i stanu zapalnego u niektórych pacjentów z artrozą. Stosuje się je zazwyczaj w przypadkach, gdy inne formy leczenia nie przynoszą ulgi.
• Leki zmieniające kondycję chrząstki stawowej: Istnieją leki, takie jak chondroityna i glukozamina, które są suplementami diety reklamowanymi jako zmniejszające ból i poprawiające funkcję stawów poprzez odbudowę lub ochronę chrząstki stawowej. Jednakże skuteczność tych leków jest kontrowersyjna i niektóre badania wykazały, że mogą one być nieskuteczne w leczeniu artrozy.
• Suplementy witaminowe i mineralne: Niektóre osoby stosują suplementy diety, takie jak witamina D, witamina K, magnez czy witamina C, aby wspomagać zdrowie stawów i chrząstki. Jednakże skuteczność tych suplementów w leczeniu artrozy nie została jednoznacznie potwierdzona przez badania.

Leczenie farmakologiczne zwyrodnienia stawów powinno być dostosowane do indywidualnych potrzeb i sytuacji pacjenta oraz powinno być przeprowadzone pod nadzorem lekarza. Ważne jest również, aby pamiętać o ewentualnych działaniach niepożądanych i przeciwwskazaniach każdego z tych leków.

Leczenie chirurgiczne zwyrodnienia stawów

Leczenie chirurgiczne zwyrodnienia stawów, czyli artrozy, może być konieczne w zaawansowanych przypadkach, gdy inne metody leczenia nie przynoszą ulgi lub gdy występują poważne zaburzenia funkcji stawów. Istnieje kilka różnych procedur chirurgicznych, które mogą być stosowane w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów, zależnie od lokalizacji i stopnia zaawansowania choroby. Oto kilka głównych procedur chirurgicznych stosowanych w leczeniu artrozy:

• Artroskopia: Artroskopia jest minimalnie inwazyjną procedurą, podczas której lekarz wprowadza cienki, elastyczny endoskop wyposażony w kamerę i narzędzia chirurgiczne do dotkniętego stawu. Za pomocą artroskopii można przeprowadzić różne procedury, takie jak usunięcie uszkodzonej chrząstki, oczyszczenie stawu z fragmentów wolnych, usunięcie osteofitów czy naprawa uszkodzeń więzadeł.
• Osteotomia: Osteotomia polega na przecięciu i ponownym ustawieniu kości wokół stawu w celu zmiany obciążenia stawu i zmniejszenia nierównomiernego zużycia chrząstki. Jest to często stosowane w przypadku artrozy stawu kolanowego.
• Artroplastyka częściowa stawu: W tej procedurze chirurgicznej usuwane są jedynie uszkodzone części stawu, a następnie zastępowane są protezami częściowymi, pozwalając na zachowanie zdrowych tkanek stawowych. Jest to szczególnie stosowane w przypadku artrozy stawu kolanowego czy stawu biodrowego.
• Artroplastyka całkowita stawu: Artroplastyka całkowita stawu, znana również jako wymiana stawu, jest procedurą, podczas której uszkodzony staw jest usuwany i zastępowany sztuczną protezą stawową. Jest to skuteczna metoda leczenia zaawansowanych przypadków artrozy, szczególnie w przypadku stawu biodrowego i kolanowego.
• Artrodeza: Artrodeza jest procedurą, podczas której uszkodzony staw jest "zablokowany", czyli połączony w jedną sztywną jednostkę, aby zapobiec dalszemu ruchowi i zmniejszyć ból. Jest to stosowane głównie w przypadku stawów małych, takich jak np. zwyrodnienia stawów dłoni.

Wybór odpowiedniej procedury chirurgicznej zależy od wielu czynników, takich jak lokalizacja i stopień zaawansowania choroby stawów, wiek pacjenta, jego ogólny stan zdrowia oraz preferencje i oczekiwania pacjenta. Przed podjęciem decyzji o leczeniu chirurgicznym ważne jest dokładne omówienie wszystkich opcji i możliwych ryzyk z lekarzem.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie choroby zwyrodnieniowej stawów?

Aktualnie nie istnieje metoda całkowitego wyleczenia choroby zwyrodnieniowej stawów (artrozy). Zwyrodnienie stawów jest przewlekłą chorobą, która charakteryzuje się stopniowym pogorszeniem się stanu stawów i chrząstki stawowej. Jednakże, istnieją różne metody łagodzenia objawów i opóźniania postępu choroby, które mogą znacznie poprawić jakość życia pacjentów cierpiących na artrozę.

Artroza - co trzeba robić po zakończeniu leczenia - rehabilitacja, ćwiczenia

Po zakończeniu choroby zwyrodnieniowej stawów, rehabilitacja i regularne ćwiczenia fizyczne są kluczowe dla dalszej walki z chorobą i poprawy funkcji stawów. W niektórych przypadkach, zwłaszcza po operacji lub intensywnym leczeniu, może być zalecany program rehabilitacji prowadzony przez fizjoterapeutę. Program ten może obejmować różnorodne ćwiczenia, terapię manualną, techniki terapeutyczne, które pomagają w poprawie zakresu ruchu, siły mięśniowej oraz ogólnej funkcji stawów. Ma on szczególne znaczenie, jeśli problemem pacjenta jest zwyrodnienie wielostawowe utrudniające funkcjonowanie.

Ćwiczenia i rehabilitacja pomagają też zapobiegać dalszym procesom chorobowym, jak np. zwyrodnienie kości i deformacja stawów.

Zwyrodnienie stawów - zapobieganie

Zapobieganie chorobie zwyrodnieniowej stawów (artrozie) polega głównie na utrzymaniu zdrowego stylu życia i przeciwdziałaniu czynnikom ryzyka. Oto kilka kluczowych kroków, które mogą pomóc w zapobieganiu tej chorobie:

• Zdrowa dieta: Regularne stosowanie zrównoważonej diety bogatej w owoce, warzywa, produkty pełnoziarniste, zdrowe tłuszcze i białko jest ważne dla utrzymania zdrowych stawów. Ważne jest również unikanie nadmiernego spożycia tłuszczów trans i nasyconych oraz cukru, które mogą prowadzić do stanów zapalnych w organizmie.
• Regularna aktywność fizyczna: Regularne wykonywanie ćwiczeń fizycznych, takich jak aerobik, ćwiczenia wzmacniające i rozciągające, może pomóc w utrzymaniu siły mięśniowej, elastyczności stawów i ogólnej funkcji stawów. Ważne jest wybieranie ćwiczeń o niskim wpływie na stawy, aby uniknąć nadmiernego obciążenia.
• Kontrola masy ciała: Otyłość jest jednym z głównych czynników ryzyka zwyrodnienia stawów. Utrzymywanie zdrowej masy ciała poprzez zdrową dietę i regularną aktywność fizyczną może pomóc w zmniejszeniu obciążenia stawów i zmniejszeniu ryzyka wystąpienia artrozy.
• Unikanie urazów stawów: Staraj się unikać urazów stawów poprzez eliminowanie ryzykownych zachowań, stosowanie odpowiedniego sprzętu ochronnego podczas uprawiania sportów oraz stosowanie właściwych technik podnoszenia ciężarów i wykonywania innych czynności, które mogą obciążać stawy.
• Regularne badania kontrolne: Regularne badania kontrolne u lekarza mogą pomóc we wczesnym wykrywaniu ewentualnych zmian zwyrodnieniowych w stawach i rozpoczęciu odpowiedniego leczenia, jeśli to konieczne.
• Unikanie palenia tytoniu: Palenie tytoniu może zwiększać ryzyko wystąpienia artrozy poprzez zwiększenie stanu zapalnego w organizmie oraz osłabienie zdolności tkanki łącznej do regeneracji.
• Regularna higiena stawów: Dbanie o odpowiednią higienę stawów, taką jak unikanie długotrwałego siedzenia lub stania w jednej pozycji oraz regularne wykonywanie ćwiczeń rozciągających i wzmacniających, może pomóc w utrzymaniu zdrowych stawów.

Przestrzeganie tych zasad może pomóc w zmniejszeniu ryzyka wystąpienia zwyrodnienia stawów oraz utrzymaniu zdrowych i sprawnych stawów na dłuższy czas.